Ити са5ана Туймаада хочотугар Эллэй Боотур сыдьааннара хаҥаластар олорбуттара. Киин улуустарга, Бүлүүгэ, хоту улуустарга сахалар толору этилэр. Уч-курыканнар тобохторо Саха сиригэр кэлэн сахатыйбыттара уонна суураллыбыттара ырааппыт этэ.
Сахалар Саха сиригэр биhи эрабыт инниттэн бааллар. Саха омук Саха сиригэр үөскээбитэ. Скифтартан силистээх. Ону сахаларга индийскай ген баара дакаастыыр.
Ясное дело. Барытыгар кэпсэнэр. Уопсайынан былыргыттан монгол буряттар тюрк омуктары сэриилииллэр эбит былыргыттан ити байкал алтай диэки. Кыргыз каганатын эспит кинилэр буолаллар. Тувиннары плен ылан буддист онорбуттар. Бу кэлин сахалары нучалар православие онорбуттарын курдук. Сахалары хоту кыйдаабыттар. Ити курдук хакастары алтайдары игин эмиэ сэрилээн хайа быыьыгар кыйдаабыттар. Буряттарга тылбыт да маарыннаабат эбит чахчы бу кэлин уорэтэн кордоххо. Чынха атын омук. Ол оннугар казахтар тыллара олус чугас эбит. Чэ уонна ити киргиз уйгур турок араас тюрктар. Онон бурэттэр естеехтер эбит.
Сахабын, Аныгы сахалар тыллара кырдьык бүрээттэр тылларыгар майгыннаабат буолан эрэр.Эркин диэни истиэнэ диибит,өһүө диэни потолок диибит,модьоҕо - боруок,халбаҕа -ньуоска; күүргэ-муоста;сандалы-остуол ;куо - кыраһыабай;нуолур-пух; дуоһун - быыл;торҕо-солко;сах - бэриэмэ и т.д.Бу үөһэ суруллубут тыллары бүрээттэр билигин да тутталлар.
Ону маны айа сатабатынын. Буряттара буряттар диэн нуччалар сахалары үтүктэн ааттыыр буолбуттара, нуччалар кинилэри - Брацкий народ жиэн, сахалыр Бырааттар диэн ааттыыларын истэни итинник ааттыр буолбуттара. Буряттар кырдьык сахалары кытта биир народ этилэр. Онтон Кытайга куотан 16-17 үйэлэр ортолоругар Кытайга куотан баран олохсуйа сыльбыттар, Кытайтан төннөн баран Кытайдыы саҥарар буолбубттара, кытайга Маньчужиря олоро сылдьыбыт буолан Тюркскай уонна Кытай тыллар булкас тылынан саҥараллар.
Оннук маннык нохмохтору эгин, бэйэлэрэ кэннэки айа сатыыллар, уонна быллыргы тюрк омуктар номохторун билинҥи бурятскайкайдыы уларытан айаллар...
Быйанг, Чингисхан армиятыгар сылдьыбыт буряттар дойдуларыгар Ирактан кэлбиттэрэ.Ол туһунан Наян Наваа диэн ырыалаахтар.
Быйанг, Хоринецтар,Бүрээт хоролорун Наян Наваа диэн ырыаларыгар хоролор былыр олоро сылдьыбыт дойдулара ахтыллар,сылаас климаттаах дойду.
Былыр Чингисхаан сэриитин кытта барсыбыт хоролор Иракка ,Афганистаҥҥа олоро сылдьыбыттар.Монголлар сабыдыаллара мөлтүүр ,ислам сабыдыала күүһүрэр кэмигэр ,хоролор төттөрү Сибииргэ көһөллөрАрааһа саха хоролоро онно эмиэ кыттыбыт буолуохтарын сөп.Ол иһин саха тылыгар Баабыр,Хахай,Тэбиэн ,Моҕой диэн тыллардаахпыт.Баабыр персидкэй тыл ,хахай,тэбиэн,моҕой монголлар тыллара.
Быйанг, эссс хайдаэ биир народ буолуохпутуй до
хотя бы культураны тылы өһү үөрэтэн көр. Олох атын тыллаах культуралаах итэгэллээх омук. Биьиэхэ хата ол ыраах сытар казахтар киргизтар быдан чугастан тыллара осторо уонна былыргы итэгэллэрэ. "Мин эн бар кэл" диэн тылтан сагалаан - "эбит диэн ол иһин диир" диэн тыллар бары биирдэр. Бу барытын быьаарар. Бурят тыла диэн урагща марагша хальгма диэн курдук олох атын тыл.
Братск куораты сахалар Бырааскай дииллэрэ,Якутск куораты Дьокуускай дииллэрин курдук.
Сахалар былыр бүряттары быраат диэн ааттыыллар эбит,кэлин бүрээт диир буолбуттар ,нууччалар бурят диэннэрэ бүрээт буолбут.
Тувалар билигин даҕаны буряттары Быраат диэн ааттыыллар,хакастар Пыраат дииллэр.
МЛеонид,
бүрээттэр гаплогруппалара 70%-а сахалар (91%) киэннэрин курдук үһү.
Хайыыр да кыаҕыҥ суох
Хаанҥын сууйбаткын
Оҕус, Специфическая особенность бурят - высокая частота гаплогруппы N1a -47%/, у саха N1a -87%, у саха встречается подгруппа N-M46, которая не встречается ни у тунгусов, ни у бурят, ни у финнов. у них другие подгруппы которые отделились от бурят 10000 лет назад. В генофонде бурят выявлено одиннадцать гаплогрупп (С3*, С3с, С3d, E, N1b, N1c1, O3a*, O3a3c*, O3a3c1, R1a1a и R2a) (табл. 1). Наибольшей частотой во всех территориальных группах выборок характеризуются гаплогруппы N1c1 и C3d. Только эти гаплогруппы представлены во всех восьми географических группах популяций.
Возраст N1a — 10600-12700 лет. Возраст общего предка обнаруженных представителей — 10600 лет.
10600 сыл буолбут арахсыбыппыт,дьэ ырааппыт эбит.
Монгол омуктарга сахалар теруттэрин тустарынан ессе номохтор бааллар. Сорох монгол хорилар Чингисханы утары сэриигэ кыттыспыттар. Чингисхан аармыйата ол хорилары эккирэтэ сылдьан кыргыбыт. Ол хорилар Байкалынан куотан Елуенэ ерус таннары болуоттарынан устан быыhаммыттар. Ол биhи хоролорбут куоттахтара.
Аны Амурга олорбут кидань омугу чжурчженнар (маньчжур) сэриилээн ылан, хам баттаан олорбуттар. Ол чжурчженнары Чингисхан аармыйата сэриилээбит. Чингисхан аармыйата чжурчжен аармыйатын тегуруйбут. Чжурчженнар теле кетен хоту диэки куоппуттар. Ону монголлар иккистээн тегуруйэн кырга сырыттахтарына чжурчженнар теле туттаран тай5анан куоппуттар. Ону монголлар эккирэтэ сылдьан кыргыбыттар. Тыыннаах ордубут чжурчженнар хоту диэки куотан хаалбыттар. Оттон хоту диэки Саха сирэ эрэ баар.
Эллэй Боотур кутуеттэрэ тунгустар. Ити Чингисхантан куоппут чжурчженнар о5олоро улаатан кутуеттээтэхтэрэ. Онон чжурчжен (тунгус) хааннаах эбиппит сахалар.
Кидань омук тойоно Елюй диэн. Ити Елюйдар сахаларга сыhыана суохтар. Кидань омук суруктаах уонна архыыптаах эбит. Кидань архыыба билигин Кытайга сытар уhу. Онно Елюйдар бары сурулла сылдьаллар уhу. Елюйдар ханна елбуттэрэ уонна кемуллэ сыталлара барыта суруллубут. Кидань омук Чингисхан диэки буолбут уонна Узбекистан диэки тиийэн суппут. Билигин суох. Узбек буолтар курдук.
Чингисхан диэки буолбакка, сахалар диэки буолбут ордук. Чингисхантан куоппут хоролор, татаардар, чжурчженнар, кыргыыстар, кэриэйдэр уонна атыттар манна сахаларга кэлэн сахатыйбыттара. Чингисхан кэмигэр сахалар со5уруу суох этилэрэ. Манна эрэ бааллара.
МЛеонид, Сахалар Чыҥыс Хаан саҕана манна олорбуттара биллэр.Хоролор хойут манна кэлбиттэрэ диэн сэһэргэнэр сэһэннэргэ.
Чыҥыс Хаан туһунан сураҕы сахаларга хоро биистэрэ аҕалбыт буолуохтарын сөп.
Саха хоролоро уонна бүрээт хоролоро уруккута биир уус буолуохтарын сөп.
Генетические исследования показывают,что хори-буряты в большинстве своём относятся к гапдогруппе N1c1, 78%.
Чыҥыс- Хаан ыйааҕа (посл.) указ (повеление)
Чыҥыс-Хаана (упоьребляется тогда,когда желают выразить неизбежность рока и судьбы) А.Кулаковский.
Монголлар арҕаа сэриилэһэ баралларыгар 12 хоро уустара барсыбыттара диэн суруйаллар.
Саха өс хоһооно этэринэн ,онно хоролор басыбыт да буоллахтарына,күһэйии ,моһойуу
күүһүнэн барсыбыттар курдук,баҕа өттүнэн буолбатах.Хорилар Иракка икки үйэ курдук буолан баран төттөрү дойдуларыгар көһөн кэлэллэр,ол бүрээт хоролорун кытта саха хоролоро бииргэ сылдьыбыт буолуохтарын сөп.Хоролору кытта саха тылыгар саҥа тыллар киирбиттэр тэбиэн,хахай,баабыр игин диэннэр.Саха хоролоро сахаларга сылаас,итии дойдуттан кэлбиппит диэбиттэр быһыылаах,ол иһин саха тылыгар хоро диэн тыл атын өйдөбүлэ "соҕуруу сылаас дойду"диэн эбит.
Чингисхан суруксуттардаах уонна архыыптардаах этэ. Ол архыыптарыгар ким-кимниин сэриилэспитэ, ким-кимтэн тереебутэ сурулла сылдьар. Онно биир да саха суох.
Байкалга ааспыт 30 сылга элбэх археологическай хаhыылар ыытыллыбыттар. Кимнээ5и хаhан булбуттарын интернеккэ таhаарбыттара ыраатта. Онно биир да саха булуллубатах.
Байкалтан манна кэлбит алтай тюрктара, уч-курыканнар, хорилар, ураанхайдар (тыва) уонна кыргыыстар атын омуктар. Манна сахатыйан суураллыбыттар. Кинилэр фольклордара, номохторо тылларын кытта умнулунна5а дии. Аны кэлэн тугу билиэхпитий?
Арай Кытайга, Корея5а, Япония5а ыытыллыбыт хаhыыларга сахалыыга маарынныыр аттаах кемуулэри булбуттар. Кэриэйдэр Бикипиэдьийэлэригэр САКА диэн омугу теруччу гынан ахтыбыттара баар. Ити чинчийиилэргэ казахтар кыттыспыттар. Биhи эрабыт иннинэ Индия диэкиттэн кыйдаммыт скиф-сакалары хуннулар сэриилээн ылбыттар. Дьахталларын ойох гыммыттар. Олортон САКА диэн прототюрк омук үөскээбит. Казахтар сорох чинчийээччилэрэ САХА диэн суруйбуттар этэ. Саба5алааhыннарынан ол сахалар кытайтан Орто Азия5а, Сибииргэ, Корея5а, Египетка, Европа5а тиийэ барбыттар. Ол иhин Орто Азия тюрктара биhи САКИлартан үөскээбиппит диир муода5а маассабайдык ылларбыттара. Аны тываларын, хакастарын, алтайдарын эмиэ ол муода5а ылларбыттар. Эмиэ сакилартан силистээхпит диэн суруйар буолбуттар. Арай биhи эрэ туормастыы сылдьабыт. Ити муодаттан хаалсымыахха баар этэ.
Индия архыыбыгар "шака" омугу улахан сэриигэ кыайбыттарын туhунан кыракый сурук баар уhу. Ол кэннэ туох да сибидиэнньэ суох уhу. Арай былыргы индийскай ген сахаларга, буряттарга баарын суруйааччылар.
Ирак диэн тыл этимологията билиҥээҥҥэ диэри чопчу быһаарылла илик.
Ирагы шумердар Урук диэн куораттарын аатыттан таһаараллар.Сорохтор туроктар Ырак - дальний,далекий диэн тылларыттан.Турок тылыгар Ирагы Ырак дииллэр эбит,Стамбул куораты Ыстанбул.
Ырак 1.далекий; 2.Ирак (туроктыы).
Туроктар Ирагы хайдах да ыраах (далекий)
диэхтэрин табыллыбат курдук,хас да үйэ баһылаан олорбут сирдэрин.Онтон саха хоролоро Ыраах дойду диэхтэрин сөп.
Байкалтан кырдьык ыраах сытар дойду буоллаҕа.
Онон буоллаҕына Ирагы Ырак(ыраах)диэн саха хоролоро ааттаабыттар быһыылаах.
Талукан (Тукулан); Мосул (Моһол)игин
диэннэр.
Чингисхан гена сахаларга суох. Ити киhигэ ымсыырыман. Кини миэстэтэ музей. Сахаларга букатын наадата суох киhи, кини. Ол оннугар, сахаларга Омо5ой Баай гена баар. Омо5ой Баай эмиэ монгол. Омо5ой Баай аймахтара билигин Улан Батор диэки олороллор. Кини былыргы монгол баайа уонна "оппозиционера". Чингисхан естее5е. Монголлуу Омогтой Баян (Горделивый Богач) диэн тылбаастанар.
Монгол аармыйата Омо5ой Баайдаа5ы тегуруйэн баран кыргыбыт. Аҕыйах "оппозиционер" теле кетен куоппуттар уонна Саха сиригэр кэлбиттэр. Омо5ой Баай сахаларга хамначчыттаабыт. Сахалары албыннаан байаары сахалыы саҥарбыт уонна саха буолбут. Сахалары бэйэтигэр угуйан уонна сатабыллаахтык салайан сыта байбыт. Саха баайа буолбут. Омо5ой Баай - ЗОЖ. Сахалары элбэппит. Билигин Омо5ой Баай генын сахалартан кыайан сууйбаккын.
Бурээт тыла сахалыыга майгынныыр. Самаан-сайын диэн тугуй? Самаан - бэрт табыгастаах, кылгас кэм диэн эбит бурээт-монголларга.
Илин диэки Халыма баар. Халыма5а Хорезм суох. Хорезмиецтар диэн былыргы таджиктар аймахтара. Улуу Хоро уонна Омо5ой Баай диэн атын-атын дьоннор. Тус-туспа кэлбиттэр. Омо5ой Баай монголияттан кэлбит. Улуу Хоро таджик буолбатах. Кини хори эбэтэр корё (кэриэй) буолуон сеп. Читаттан, Байкалтан эбэтэр Корея диэкиттэн кэлбитэ буолуо.
Былыр Саха сиригэр хоро диэн 4 омук баар:
1. Хори. Бу протомонголлар.
2. Корё. Бу кэриэйдэр.
3. Үс Хоро Хаан. Бу уч-курыканнар.
4. Харо. Бу коряктар.
Уч-курыкан диэн термин кытайдыы иероглифтары "гулигань" диэн аахпыттарыттан тахсыбыт. Гулигань диэнтэн араас тылы аа5ан таhаарыахха сеп. Оттон сахаларга Үс Хоро Хаан диэн а5а уустара баар этилэр. Ити уч-курыканнар кэлэн сахатыйан суураллыбыттар.
Кэлин кэлээччи монголлар сортуол (монголия), даур (Чита), быраат (Бурятия) диэннэр. Сахатыйан суураллыбыттара быданнаабыт.
Омоҕой Баай монголун тылыгар ессе "чамин" диэн баар эбит. Чамин - шикарный. Сайн - хороший, добрый, здравствуйте. Чамин-сайн. Самаан-сайын - шикарное здравствование буолар эбит.
Самаан-сайын - шикарное здравствование. Маннык бьлх.
Насаа интириэсинэй кэпсэтиилэр буолбуттар дии манна,хоролору кори дииллэр этэ дии ол аата кореецтар,бурят биллэр ученайа хоро буряттара буолбатахтар диэн дакаастаабыт усу дии,кинилэр урут бастаан билсэллэр тумэллэргэ мусталлар усу дии,олох аптаах омук усу дии,малга-салга кубулуйан сасаллар усу дии,куустээх ойууннардаахтар,суор котор танаралаахтар усу диэн,онтон сахаларга суураллыбыттар,хайдах эбитэ буоллар.
По информации М.П. Овчинникова, чтобы убежать от междоусобных войн, происходящих во времена правления Олотхана, третьего по счету Чингисхана, многие племена покинули родные края. И вот очень богатый человек по имени Улу-Хоро на быстроногом быке прибыл с востока в Якутию. У него было большое количество людей и скота. Он перешел реки Алдан, Амгу и Татту. Миновав их, прибыл в понравившуюся местность Мюрю нынешнего Борогонского улуса. Он наряду с Элляем и Омоем стал третьим легендарным прародителем якутов, как отмечают исследователи.
Постепенно хоринцы по Якутии широко распространились. По словам ученых, они обосновались в Кангаласском, Намском, Баягантайском, Мегинском, Батурусском, Верхне-Вилюйском, Вилюйском, Сунтарском, Борогонском, Олеминском улусах. Также на далеком севере в районе бассейна Яны и в Эгинском наслеге, ниже устья реки Бытантая, в Колымском округе, на реке Алазее. И сейчас во многих из этих улусов есть наслега, так и называющиеся – Хоринские.
В книге «Хоролор» говорится, что в исторических преданиях не упоминается о том, что Улу-Хоро происходит из племени бурят или монголов, хотя этноним «хоро» сейчас распространен именно среди них и даже закреплен за одним из наиболее крупных произведений бурятского народа. По мнению И.В. Константинова, генетическое родство хоринских бурят и хоро якутских преданий вполне подтверждается тем, что Улу-Хоро прибыл в страну якутов на быстроногом быке, так как терминология убранства верховых коней у якутов тюркская по происхождению, а названия принадлежностей бычьей упряжки чисто монгольские и не имеют параллелей в тюркских языках. По его словам, Хори, нынешние Хоринские буряты, жили в Северной Монголии.
Ити номох дьиҥ олоххо буолбут түгэҥҥэ олоҕуруон сөп эбит. Тоҕо диэтэр атын туоһулары кытта хатылаһар.
1) Эхириттар, булагаттар Байкал күөл илин өттүгэр олорбуттар. Эхириттар сахалар олорбут сирдэригэр Иркутскай уобалаһыгар баар Качег диэн дэриэбинэҕэ. Онон бүрээттэринэн хойуккааҥҥа диэри эхириттар уонна булагаттар эрэ буолаллар эбит. Ити омуктар XV-XVI үйэҕэ 2 киһиттэн (салайааччыттан) үөскээбиттэр: биирдэстэрэ Эхирит, иккиһэ Булагат диэн.
Байкал арҕаа өттүгэр олорор бүрээттэр (хоролор) бүрээттэрбит дэммэттэр эбит, 1800 сыллаахха, эбэтэр өссө хойукка диэри монголларбыт дэнэллэр эбит. Байкал арҕаа өттүгэр Россия уонна Цинскай империя кыраныыссата аһаҕас, онон төһө баҕарар көҥүл туорууллар эбит. Ону оччотооҕу кэм дьоно сурукка тиспиттэр.
2) Сахалар олохторун аан бастаан ойуулаабыт Нидерланды (Голландия) айанньыта Николаас Витсен "Хоту уонна Илин Тартария" диэн үлэтигэр сахалар Байкал күөл аттыттан бүрээттэртэн үүрүллэн кэлбиттэрэ диэн суруйбут. Ол төрдө сахалар сүөһү бүрээттэртэн былдьаспыттарыттан эбит.
3) Немец Линденау сахалыы аан бастаан саҥара үөрэммит айанньыт эмиэ ону туоһулуур.
4) Кулун атах археологическай культурата XVI үйэнэн датировкаланар. Кэлин Дьокуускай сиригэр ити кэмнээҕи бэрт элбэх саха буойуннарын уҥуохтарын булбуттара. Бу аҕыйах уон сыл иһигэр.
Линденау сахалартан ылбыт кэпсээнигэр, интернекка баар "Описание народов Сибири". Онно сахалар эрэ кэпсэммэттэр.
Тыгын аҕата Бадьаайы диэн (билигин умнуллубут тыл - улахан оһоҕоһу этэллэр эбит, ол эрээри туроктарга баар оһоҕоһу - бадьырсах дииллэр эбит, гуглунан тылбаастаттахпына bağırsak) саҕана кэлбиттэр. Кини аҕата Аан Татыйык Эллэй уола эбит. Бадьаайыны Мунньан Дархан буолуохтаах диэни аахпытым.
Линденау Байкал күөлгэ диэри айаннаабыт 1743 сыллаахха Качег диэн дэриэбинэҕэ диэри. Онно сахалары көрсүбүт эбит. Ол сир сахалыы уонна бүрээттии аата Көбүөлүүр диэн эбит. Ити тыл бүрээт тылыгар суох диэбит. Ол сиргэ маҥнай Омоҕон диэн Боотулу ууһуттан төрүттээх киһи олорбут диэбит. Онтон киниэхэ Эрсоҕотох диэн киһи кэлбит, атыннык Эллэй дииллэр диэбит. Эллэй Омоҕон иитиэх кыыһын кэргэн ылбыт, онтон 8 уоллаах 4 кыыстаах эбит. Уолаттарын ааттара: Аан Татыйык, Баркутай, Көрдөй уонна Көҕөһүк диэн игирэлэр, Болотой, Хатамаллай, Чэриктэй уонна Арбыдай диэн эбиттэр. Омоҕой Боотулуттан төрүттээх эрээри кэлин ууһа Эҥсиэли диэн дьахтар аатынан ааттаммыт, киниэхэ кэргэн буолара буолбата биллибэт үһү. Омоҕой Булгудальгы диэн уоллаах эбит, олортон Намнар үөскээбиттэр, Булгудьалгы диэн уолуттан Дэхси Дархан (Мымах) диэн кэмигэр.
Аан Татыйык уола Хаҥалас диэн ааттаах эбит, Баркутай уонна Чэриктэй Бороҕон диэн биир ууһу үөскэппиттэр. Көрдөйдөөх Көҕөһүктэн Баайаҕантай үөскээбит, Болотойтон Мэҥэ, онтон Хатамаллайтан Хатылы эбэтэр Боотур Ууһа үөскээбит.
patah,
Миллер кинигэтин эмиэ ылан ааҕыа этилэр, буряттар.
Онтон Сахалар Олонхолоро Иркутскай областька, латинскай букубаларынан сахалыы сурулла сылдьыра эмиэ баар эбит. Эллэй Уонна Омоҕой туһунан биллибитэ Иркутскай диэки сир туһунан суруллубут эбит диэн буолбута. Ол иһин даҕаны, Иркутскай олохтоох нуччалар бары кэриэтэ мин өбүгэлэрим ббаай сахаллар диир буолар кэпсээннээх буолааччылар. Уонна биири өйдөөн көрбүтүм ол диэки олохтоох дьоннор итэҕэллэрэ барыта сахалыы тыллартан турар эбит, буряттарга эмиэ ол курдук. Аны Байкалга уонна Ангараҕа эмиэ сахалыы аттаах сирдэр, таастар, үрэхтэр, дьон олорор сирэ элбэхтэр эбит. Ол һин даҕаны былыргы каарталарга, Российскай Империя саҥа турарын саҕана Якутия (Саха сирэ), Японскай муораннан, Приморянан, УРадга дылы барыта буолар диэн РИ карталарыгар бэлиэтэнэ сылдьар. Ол аата, РИ турбутун кэннэ, Саха сириттэн РИ ИРкутскай облаһы, Ленин сахаҕаны Ботойбону, Уонна билинҥитэ Красноярскай край сорох сирин быһан кээстэхтэрэ.
Ол аата Саха сирэ кыччаабытыгыар буряттар туох даҕаны сыһыаннара суох. Хабаровскай край уонна Амур Саха сириттэн ити кэм диэки быһыллан хаалбыттар эбит
Буряттар ону маны айбатынын. Кинилэргэ сырайдарыгар Казактар суруктарын, маҥнайгы историктар уонна этнографтар научнай үлэлэрин сырайдарыгар ылан анньыахтарын, бүттэҕэ дии... Оннооҕор былыргытан хаалбыт сылгыларын тэрлэ, сылгы ыҥыырдара даҕаны суох буолан баран, өссө.........
Линденау Иркутскай диэки кербут сахалара Саха сириттэн тиийэн олохсуйбут дьон. Былыр археология уонна генетика сайдыбатах кэмигэр таах сэрэйиигэ оло5уран гипотезалыыллар этэ. Онон былыргы чинчийээччилэр суруйбуттарын барытын подряд итэ5эйбэт ордук буолла бьлх. Сэбиэскэй са5ана тюрк омуктар бары тюрк (Ашина) диэн биистэн үөскээбиттэр, оттон сакилар тюрктарга туох да сыhыана суохтар дииллэр этэ. Онтон СССР ыhыллыбытын кэннэ кыраныыссалар аhылланнар, архыыптар арылланнар Кытай былыргы архыыбын диринник хастылар. Аны археология уонна генетика ааспыт 30 сылга олус сайдыннылар. Ол курдук Орто Азия аныгы чинчийээччилэрэ тюрк (Ашина) диэн омуктан тюрктар бары үөскээбиттэрэ диэн теория сыыhа буоларын дакаастаабыттара хас да сыл буолла. Тюрк (Ашина) диэн омук Алтайга биhи эрабыт са5аламмытын эрэ кэннэ баар буолбут эдэр омук эбит. Оттон сахалар, уч-курыканнар, монголия татаардара, кыргыыстар, чуваштар биhи эрабыт инниттэн ыла баар прототюрк эбиттэр.
Аны соторутаа5ыта Арассыыйа Араадьыйатыгар нуучча учуонайа СКИФ омук кытайга олоро сылдьыбыт диэн кэпсээбитэ. Былыр скифтар Чернай муора, Казахстан, Индия эрэ диэки олорбуттар дииллэрэ. Мантан атыннык этэри кытаанахтык бопсоллоро. Билигин буолла5ына скиф кытайга олорбутун билиммиттэр.
Кэриэй, казах чинчийээччилэрэ эппиттэригэр оло5урдахха Индияттан куоппут скифтары, кытайга хуннулар сэриилээн ылбыттар. Скиф уонна хунну булкуспутуттан САХА диэн омук баар буолбут. Итилэртэн сорохторо Саха сиригэр биhи эрабыт иннинэ кэлбиттэр. Материальнай дакаастабыла диэн сахаларга былыргы индийскай ген баар. Уонна саха сириттэн Римский меч уонна Средиземнай муора стиллээх кынчаал кырамталара булуллубуттара. Онон сахалар скиф-сахалартан үөскээбиппит. Саха сиригэр автохтонно олоробут. Автохтоннай омуктардыын булкуhан автохтоннай дьон буолбуппут.
Андрей И тэлэбиhэргэ былыр Балтийскай муора5а тимирбит хараабылтан саха уда5анын булбуттарын кэпсээбитэ дии. Былыргы сахалар Саха сириттэн кеhеннер Иркутскайга, Москуба5а, Петербурга, Амурга, Монголия5а, Франция5а барытыгар тиийэллэрэ. Линденау оннук сахалары керустэ5э, Саха сириттэн тахсыбыт сахалары.
Онон бутуллуман. Бары сахалар Саха сириттэн эрэ тахсыбыттара! Сахалар сахаттан эрэ үөскээбиттэрэ! Скифтар самоназваниелара САХА диэн!
Диэкитэр, сөп. Ол эрээри маннык түгэннэр бааллар.
1) Итиччэ элбэх дьиҥ сахалыы генеалогияны былыргы сахалар бэйэлэрэ кэпсээбиттэр айанньыкка, Якоб Линденауга. Ол айанньытын саха тылын дөбүгүс үөрэтэ охсубут эбит.
2) Былыргы, XV үйэттэн эрдэтээҥи, сахалар Саха сиригэр олоро сылдьыбыттарын туоһулуур археологическай туоһу суох.
3) Чыҥыс хаан диэн сахаларга таҥара баар. Чыҥыс хааныҥ бэтэрээҥи киһи. Сюнну саҕана Саха сиригэр сүрүннээн олорбуттара буоллар Чыҥыс хааны сахалар аанньа ахтыа суоҕа этилэр.
4) Скифтары кытта булкуһуу соҕуруу да буоллаҕа дии. Пазырык культурата Алтай, Тыва диэки эрэ баар. Кытай хоту өттүгэр олоро сылдьыбыттарын туоһулуур материальнай мал кырдьык баар. Ол эрээри сюнну скифтартан эмиэ элбэх культураны ылбыт. Онон хайа киэргэл монголоиднай сюнну гиэнэ, хайа киэргэл европеоиднай скиф гиэнэ буоларын араарар уустук.
Ноин-ула диэн кургаантан европеоиднай дьүһүннээх дьон ойууламмыт көбүөрү булбуттар. Ол көбүөр атыылаһыллан да ыраах сиртэн кэлбит буоллаҕына көҥүлэ. Ону сорохтор сюнну европеоидтар эбит дииллэр.
Дьааҥы сылгытын чинчийэн көрөн бараннар омук учуонайдара -
Чистокровная монгольская лошадь диэн быһаарбыттар
Эбээн бытантайтан былыргы монгольскай ыҥыыр булуллан турар
Аны былырыын этэ дуу, Якутскайтан биир хаһыыттан монгольскай ох сааны бултара
Мдаа, Оннук буолуон сөп.Саха улуу чинчийээччитэ Г.В.Кеснофонтов суруйан турар.
( ,, если северных якутов признаем лишь объякученными местными тунгусами,то откуда они могли бы получить эти монгольские слова,совершенно неизвестных южным якутам-скотоводам?... Очевидно,северные якуты пришли откуда-то с юга,где они очень близко,горажде ближе,чем южные якуты,соприкасались с монголами (Урааҥхай-сахалар l том,Г.В.Кеснофонтов).
Хотугу сахаларга монгол биистэрин ааттара.
Сартыал,Хатыгын,Барылас,Тумат,Боотулу...
Бастаан сартыаллары көрүөххэ.
Сартуул (бурят.,монгол)
Сартыыл (тува)
Халха монголлар сартуул диэн узбектары ааттыыллар эбит.
Сартуул 1.узбек,узбечка;узбекский;2.сартул(название одного из монгольских племен).
Сартууллары монголлар Орто Азияттан көһөрөн аҕалбыттар эбит,үлэһит оҥостоору.
Бу сартууллар монголлар бэйэ бэйэлэрин кытта былаас былдьаһан кыдыйсалларын кэмигэр Монголия хоту өттүгэр,Бурятия Джидинскай оройуонугар уонна Тува сиригэр куоталлар.Сорохторо Саха сиригэр кэлбиттэр быһыылаах...
Хатагин -монголлар былыргы биистэрэ,Чингисхан уолун Чагатайы кытта арҕааҥҥы кампанияҕа кыттыспыт биис.
Хатагиннар тюрк омуктары кытта булкуһан симэлийбиттэрэ.
Барылас -былыргы монголлар биистэрэ.Улуу сэрииһит Тамерлан барылас ууһуттан төрүттээх.
Саха а5а ууьа 19-с уйэ5э Байкалга олороллорун туьунан Алексей Кулаковскай Интеллигенция5а суругар баар. Ону булан аа5ын уонна уоскуйун)
Былыргыттан норуоттар кэлэллэр-бараллар, со5уруу туьэллэр-теннеллер.... Хамсааьын уйэ аайы баар этэ.
Нуучча омук элбэээн, тэнийэн 17 уйэттэн са5алаан илин са5арыйбыта, 27-с уйэ5э нуучча омук ба5ар малочисленнайдар ахсааннарыгар киириэ, кун сириттэн сутжр кутталланыа, ким билэр...
Норуоттар уескууллэр-сутэллэр.
Себун сеп курдук этэ5ит. Ол эрээри, ити манныктаах:
Сахалар Саха сириттэн нуучча кэлиэн инниттэн со5уруу миграциялыыллара. Красноярскай, Амур, Магадан, Бодойбо, Камчатка диэки олохсуйан элбэх үйэ олорбуттара биллэр дии. Саха сириттэн тахсан Байкалга олохсуйбуттара быданнаабыт сахалары Линденау керустэ5э дии. Хас да көлүөнэ олороннор Саха сирин умнан Эллэйи, Тыгыны Иркутскайга бааллара диэхтэрин эмиэ сеп. Онноо5ор аныгы сахалар кыраттан бутуллан арааhы фантазиялаан кэбиhэбит. Чингисхан потомога буолуу муодата кэлбитигэр онноо5ор образованнай сахалар Чингисханы родословнайдарыгар суруммуттара дии. Сорохтор Чингисханы, Субедей Хааны ессе кими эрэ сразу родословнайдарыгар киллэрэн семейнай архыыптарыгар ууруммуттара үһү. Ити родословнайдарын сиэннэрбит аа5ыахтара диэтэхтэрэ. Толкуйдаан, аныгы сахалар итинниктэрин кэннэ былыргы сахалар Чингисханы нууччалартан истэн баран олонхо5о киллэриэхтэрин эмиэ сеп.
Ол гынан баран, олонхо Чыҥыс Хаана биhи эрабыт инниттэн баар. Олонхо Чыҥыс Хаана монголлар Чингисханнарыгар сыhыана суох. Олонхо биhи эрабыт инниттэн баар. Олонхо Саха сиринээ5и эрэ оло5у кэпсиир. Итинтэн да кестер саха омук Саха сиригэр биhи эрабыт инниттэн баара.
Кырдьык, Южнай Сибииртэн элбэх кэлбит. Ким кэлбитэ биллэр дии. Сахалар буотах. Былыргы кыргыыстар уонна араас тюрктар кэлбиттэр. Пазырык культуратын кинилэр а5албыттар. Кинилэр кэлэллэригэр сахалар манна баар этилэр. Сахалар СУПЕРЭТНОС буоланнар, кыргыыстары, тюрктары баhыйаннар сахатыппыттар. Оттон Чингисхан кэмигэр Саха сиригэр куотан кэлбит хорилары, чжурчженнары, кыргыыстары, кэриэйдэри, даурдары, кытайдары, татаардары ким сахатыппытай? Эмиэ сахалар кинилэри баhыйан сахатыттахтара дии. Сахалар суохтара буоллар, многонациональнай буолан олоруохтар этэ.
Аны, былыргы индийскай ген Пазырыктан кэлбэтэх. Индияттан кэлбит. Ити ген Индия5а баар. Биhи эрабыт иннинэ кэлбит. Ити гены скифтар сыдьааннара САХА дьоно а5албыттар. Бастаан 1 эрэ киhи кэлбит. Кэлин иккис киhи. Ап-а5ыйах киhи кэлбит. Олохтоох табаhыттардыын буккуспуттар. Скиф буолла да европеид эрэ диэн буолбатах. Скифтар эстэллэрин са5ана элбэх омугу кытта булкуспуттар. Европа5а европеецтардыын, Азия5а азиаттардыын. Онон кытайга хуннулардыын буккуспут индийскай скифтар азиат сирэйдэммиттэр уонна суржик тылламмыттар.
Чингисханҥа сыhыан билигин эрэ положительнай, былыр уонна сэбиэскэй са5ана отрицательнай этэ. Бурээттэр Чингисханы ере туталлар эрээри, тылларын умнубуттара дии. Ол иhин сахаларга Чингисхан наадата суох эбит. Чингисхантан аккаастаннахха тылбыт тыыннаах хаалыа.
Ити Чыҥысхаан Байкал таһыгар төрөөбүт киһи
Сабаҕалаатахха, Байкал сахаларыттан буолуон сөп, ол иһин
Сахалар айыыларын аатын иккис аат оҥостор. Чугас эргиннээҕилэри мунньан
Моҕоллорбут дэнэллэр, ол ону атын омуктар монгол диэн уларытан кэбиһэллэр.
Кэлин, Чыҥысхан империята ыһыллыбытын кэнниттэн, атын омуктар:
Кыргыстар, татардар кэлэллэр Саха сиригэр
Ол кэлэн, кыргыс үйэтин саҕалыыллар
Ага,Диэкитэри кытта мин собулэсэбин,сахаларга арийскай хаан баар диэн ученайдар дакаастаабыттар усу,ол хаан а5аттан уолугар бэриллэр дииллэр,олох суураллыбат уонна тэбиэн,хой,хахай,бар кыыл игин диэн тыллар саха5а бааллар,кырдьык Индия,Иран диэкиттэн сыыйа бу диэки сы5арыйан коспут омукпут бысылаах,иранна зороастризмна итэ5эйэр омук билигин да баар куннэ унэллэр,уокка ас кээсэн кордосоллор,Индия5а эмиэ уоту асатар абыычай билиннэннэ диэри баар эбит.Хайдах эбитэ буоллар.Улахан уорэ5им суох,сурах эрэ хоту.
Саха сиригэр сахалар автохтоннар, уруккуттан олороллор диэн өйдөбүл научнайа суох.
Научнай метод диэн дакаастабыллаах буолар: 1) суругунан хаалларбыт докумуоннар, 2) археологическай: мал-сал, уҥуохтара, 3) номох, Генрих Шлиман диэн киһи Троя диэн куораты номоххо олоҕуран булбутун кэнниттэн истэр буолбуттара, 4) генетика. Олортон биирэ эмит итэҕэс буоллаҕына, дьиҥнээҕэ сөп буолуон сөп диэн.
Олортон биири да аҕалбата, санаатын хоту, ким баҕар тугу баҕар туойуон сөп курдук. Сахалар сэбиэскэй саҕаттан спортка да, наукаҕа да, тыа хаһаайыстыбатыгар да сатарайыыларын түмүгэ бэрт аҕыйах кэм иһигэр төттөрү түспүтүн туоһулуур. Барыта атыы, пиар буолбута туох аанньа буолуой, төһө да дыбарыастар тутунуллар.
Генетиканы аҕалла да соҕуруу омуктарга маарынныыр диир, бу Саха сиригэр олорбут палеоазиаттарга ол аата маарыннаабат эбит.
+79141017942
