Саха Тыла "аhатар" тыл буолан бюппютюн туhунан суруйан турардаахпын. Ону аа5ын.
Билсиһии форумун хаалларыа этилэр,ол дьон бары манна көһөн кэлбиттэр.Форуммут Билсиһии форумугар кубулуйан эрэр.
НВК Саха илин эҥэр дьоно балыктар.Саха буолбатахтар.Ол иһин ТВ барыта нууччалыы.Нууччалы сатаан саҥарбаттар.Радиоҕа бэйэлэрин тылларынан саҥараллар.ТВ- га эфиргэ журналист экраҥҥа көстүө суохтаах сюжеты эрэ көрдөрүөхтээх.Ол оннугар дьэ иҥин араас сырай харах саҥа таҥас илии атах далбаатаһына арбайбыт баттах экраҥҥа бастакы күөҥҥэ сылдьаллар.Урукку сюжеттары эфирдары көрүҥ.Онтон үөрэниҥ.
Саха өйүн-санаатын урут уруткуттан туората сатыыллара көстөр
Дьэ
ол
ТУОХХА КӨСТӨРҮЙ ? диир буоллаххытына:
Онно
биир сүрүн хамсааһынынан
РЕЛИГИЯЛАРы киллэрэ сатааһын
СЫМЫЙА ҮӨРЭХтэринэн дьон-сэргэ өйүн-санаатын ыһыы
Тоҕо оннук гыналларый???
Тоҕо? диэтэргит:
Олохтоох дьону туоратан баран
сир баайын бэйэлэригэр туһанаары
Аны көстө сатаан бу ыары чумаа иэдээнигэр кирдээх таҥастаах перчакката суох балыыһа аппаратуратын тутан көрө көрө кэпсииллэр.Таах прибивка ылар кабинекка хаама сылдьар буолар.Стерильнай мед.инструмент аһаҕас сытар.Кирдээх илиитинэн тутан далбаатан көрөр'.Чанчарык кирдээх дьон барыта кинилэр кэбилэммит дьиэлэрин курдук саныыллар.Саатар Киин ТВ көрөн үөрэммэт.
Чэ наЬаа кэрбэнимэн. КуЬа5ан учугэйи син биир сабардаабат. Кырдьык кыайыылаах буолуо, хара куус эстиэ5э.
Еврейдэр дойдуларыттан үүрүллэн-үтүрүллэн, араас муҥу-сору көрсөн 2000 сылтан ордук аан дойду үрдүнэн барытынан ыһыллан хаалан баран, бу соторутааҕыта эрэ - 1947 сылтан, дойдуларын хос тилиннэрэн, төннүтэлээн олороллор. Ити сөҕүмэр ситиһиигэ олук буолбуттар :
1. Дьиэ кэргэни өрө тутуу, бэйэ омук иһигэр эрэ ыал буолуу, элбэх оҕолонуу
2. Итэҕэл
3. Дьиэ иһигэр бэйэ тылынан эрэ кэпсэтии
4. Үөрэххэ тардыһыы
5. Үлэ, үлэ, үлэ
Биһиги, сахалар, аҕыйахпыт бэрт, онон ахсаан өттүнэн элбии сатыахтаахпыт, оттон элбэх оҕону иитэргэ элбэхтик үлэлиир ирдэнэр, уонна ханна баҕарар саха эйгэтин кэҥэтэн сахалыы саҥара сылдьыахха.
Маат диэн тылы буккуйуу, уларыта сатааһын буолар. Саха тылыгар араас саҥа тыллары оҥоро сатааһын маат курдук куһаҕан дьайыылаах. Бакылтыат, үнүстүтүүт, номуука курдук тыллар маат курдук куһаҕан дьайыыны оҥороллоруттан эдэрдэр саха тылыттан тэйэн сылдьаллар.
Итини тэҥэ тыл үөрэхтээхтэрэ саха төрүт тылларын уларытан сахалыы өйү-санааны буккуйаллар:
- эйэ-нэм диэн эйэни харыстыыр тыллары эйэ-"дэм" диэҥҥэ уларытаннар сахалар эйэлээх буолуулара үөскээбэт.
- солун диэн саҥаны билиини "сонун" диэҥҥэ уларытан дьону барыларын солумсах оҥордулар.
- айыы диэн киһи үчүгэйи эбэтэр куһаҕаны оҥорорун биллэрэр тылы икки аҥы араараары сахаларга суох "аньыы" диэн тылы булан сахалары албынныыр санаалаахтар.
Тыл үөрэхтээхтэрэ ордук улахан буортуну оҥорор буоллулар.
Хааһах, эн этииҥ инники аҥаарын эрэ сөпсөһөбүн. Саха тылын кэбилээһиҥҥэ Дапсы уонна Кыым хаһыат, ону тэҥэ Филиппов Г.Г., Гурьев Г.?. уо.д.а. саха тылын үөрэхтээхтэрэбит дэнэр дьон буруйдара олус улахан. Кинилэр эдэр көлүөнэни төрөөбүт саха тылларыттан тэйитиигэ дьаныһан туран үлэлииллэрин сөҕөргө эрэ тиийэҕин.
Аан дойду омуктара ...по умолчанию...- по закону, бары биир халыып туттар научнай терминнэрин "сахатыппыта" буолан, чуолаан үөрэнэ сылдьар, үөрэхтээх саха оҕолорун, эдэрдэри түктэри төлкөлүүллэрин ааһан, нуучча уонна атын омуктар элэктэригэр, сэтэрииллэригэр киллэрдилэр.
Биир бэйэм саастаах саха киһитэ ити туһуттан Кыым хаһыаты аахпат буолан хаалбытым, эгэ ол эдэр ыччат онно бириэмэтин барыа дуо, ханнык тыл туттуллубутун өйдүү сатаан.
Онтон Аньыы уонна Айыы - антипод тыллар буолаллар. Аньыы диэн тылы мин оҕо эрдэхтэн истэн улааппытым: ким эрэ, туох эрэ быһылааҥҥа эрдэ суох буолан хааллаҕына: аньыыта батарбатах, аньыытын уйбатах, эбэтэр туох эмит кусаҕан түбэлтэни, быһыыны - аньыы буолбут, аньыы эбит...дииллэрин.
Хата ити айыы диэн тылы урукку кэмҥэ соччо туттубат этилэр. Ити кэлин, саха итэҕэлэ тиллэн, иһиллэр буолла.
Буучун Казахстаны сэриилээри сылдьар - диир Николай Токугава.
https://youtu.be/63vmqGgXzcw
"Чтобы отвлечь русский народ от своих проблем, пу*ину нужна победоносная война, расширяющая границы империи" - диэн кэпсиир Николай.
Сөпкө токкуйдуур Николай.
Тыл үөрэхтээхтэрин сыыһаларын үчүгэйдик ырытан суруйбуккун. Арай былыргыттан баар уонна саҥа үөскэтэ сатыыр тыллара диэни таба өйдөөбөккүн. "Аньыы" диэн сахаларга суох тылы 1935 сыллаахтан киллэрэ сатыыллар. Бэчээккэ 1956 сыллаахха таһаарбыттара. Дьиҥинэн нуучча аҕабыттара "грех" диэн тылы тылбаастаарылар булбут тыллара.
Сэбиэскэй былаас саҕана тыл үөрэхтээхтэрэ сахалары суох оҥоро сатааһыҥҥа эмиэ кыттыспыттара:
1. Эйэ-нэм диэн эйэни сэрэхтээхтик харыстыахха диэн өйдөтөр тылы эйэ-"дэм" диэҥҥэ уларытан дьон эйэлээх буолуулары алдьаппыттара.
2. Солун диэн аһара элбэх солуну билии үөскээтэҕинэ солумсах буолууну үөскэтэр тылы уларытан "сонун" диэн тылы киллэрбиттэрэ. Билигин дьон солумсах буолуулара улааттар.
3. Устуоруйа диэн тылынан былыргы остуоруйа диэн тылбытын солбуйан, сахалар былыргы олохторун умналларын үөскэтэ сатыыллар.
Ким эмэ сэҥээрэр буоллаҕына сороҕун кэнники кэпсиэҕим.
Бу баар быыhанар суол!!!
Дьинэ, саха тылын сютюютюгэр саха тылын учууталын уонна соцсеть буруйдара суох. Саха тылын сютэрэр биричиинэлэр, государственнай документооборотка уонна техника5а туhаныллыбатыгар сытар. Постанавлениялар, квитанциялар, техника инструкциялара барыта нууччалыы. Биир эмит сахалыы баар дуо?
1. Саха тылын государственнай документооборотка туhанын.
2. Техника инструкцияларын сахалыы суруйун.
3. Ньурба диалектын ылынын. Боростой ол иhин. Атын тылы салгынтан ылан толкуйдаабат диалект. Хайдах баарынан киллэрэр уонна... окончанияларын сахатытан биэрэр. Примердары, бу статьяттан аа5ын:)
4. 20 уйэ са5аланыытыгар суруллубут кэпсээннэри, хоhооннору "ньурбатытын". Ол кэминээ5и саха тылын о5о уонна ыччат 8йд88б8т, сатаан да аахпат. Тылын "тоhутар".
Дьыала миэхэ буотах. Дьыала о5о5о. Сахалыы санарбат буолан иhэллэр, сыл ахсын. Саха литературатын учебнигын, улахан кылаас о5ото нэhиилэ аа5ар. Бастакы кылаас о5ото буквары аа5арын курдук. Тугу аахпытын 8йд88б8т да5аны. То5о диэтэр, 100 сыл ааhыыта суруллубут айымньылар тыллара, билигин кюннээ5и тылга туhаныллыбаттар. Онон аныгылыы эттэххэ, саха тылын рестайлина наада.
Сайдыы саҥа тыллары кытта омук тылыгар киирэн иһэр. Бу тыллары бэйэлэрин уларыта сатаабакка эрэ бүтүүлэрин сахатытан биэрдэххэ сайдыы киирэрэ хойутаабат.
Сахалыы саҥа тыллары оҥоро сатааннар тыл үөрэхтээхтэрэ эдэрдэри саха тылыттан тэйиттилэр.
Билигин сахаларга төрүт, былыргыттан баар тыллары букатын уларыппат буолуу үөскээтэҕинэ саха тыла харысхаллаах буолар.
Тыл үөрэхтээхтэрэ төрүт сахалыы эйэ-нэм, солун, остуоруйа, ийэ диэн тыллары уларытаннар саха тылыгар ордук улахан буортуну оҥороллор.
Саха тылын харыстааһын "Туох барыта икки өрүттээх" диэн айылҕа төрүт тутулугун тутустаҕына табыллар:
1. Сахалыы төрүт тыллары букатын уларыппакка эрэ туһаныы.
2. Киирии тыллары бүтүүлэрин эрэ уларытан, сахатытан туһаныы.
Бу икки өрүтү туһаныы сахалары сайдыыны ситиһэн иһэллэрин тэҥэ, төрөөбүт тылларын туһаналларын үөскэтэр.
Бу дьон үлэлииллэрин туһугар -
Көннөрү дьон туруорсуохтаахтар депутаттарын, прокуратура нөҥүө
Заявление, жалоба, претензия суруйаннар.
Митинг тэрийэн уулуссаҕа тахсыахтаахтар.
Быыбарга куттас, албын кандидаттарга куолас биэриэ суохтаахтар
Билиҥҥи үйэҕэ хорсун эрэ дьон дойдуларын туһугар таһаарыылаахтык үлэлиэхтэрин сөп!
П.зди гынан бутун! Ким да саха тылын боппот! Бэйэ5ит нууччатымсыйанныт нууччалыы кэпсэтэ5ит, о5олоргутун, сиэнэргитин эмиэ нууччалыы эрэ санарарга уерэтэ5ит. Ханна, ким сахалыы санарыман диирий!
Киьи,
Сахалыы оскулалар Дьокускайга төһө элбэхтэрий?
Уонна тоҕо сахалыы тылынан суруллубут оскуола үөрэҕин кинигэлэрэ бэчээткэ таһааралларын бобон кээспиттэрий? Мин кыра сырыттахпына сахалыы тылынан Ахсаан, Математика, Химия, Физика, Геграфия, Беология курдук кинигэлэр баар этилэр. Нучча остуоруйалара саха тылыгар тылбаастаммыттар эмиэ элбэх этилэр.. Билигин оннук суох быһыылаах. Ол кэмҥэ сахалар нучча тылынан быдан үчүгэйдик суруйар даҕаны, ааҕар даҕаны, саҥарар даҕаны этилэр. 1990 сыллар иннинэ, түҥ былыр даҕаны нуччалар уонна сахалар даҕаны Саха сиригэр ахсаамытын тэҥ соҕус этибит. Ө сорох улустарга уонна Дьокускайга нуччата сахалардааҕар элбэх курдук буолааччы.
Киьи,
Сахалыы саҥаралларын ,Саха сиригэр бобор Куораттар эмиэ бааллар.
Онтон Дькускайга уонна Улуус кииннэригэр биллэн турар кимдаҕаны боппот, арай дэриэбинэлэртэн көһөн кэлбиттэр биир-икки бэнидиэльник олоро түһэн баран, куорат буоллубут, куорттар нуччалыы саҥараллар диэн бэйэ-бэйэлэрин үтүктэн, олуйа баҕайытык нуччаллаан сордоноллор э, уоннна күлүүлээх баҕайытк нуччалаан сордоноллорун истэн кэпсэтиини сахалыы тылга көһө саттаххха сахалыы олох эпиэттээбэттэр.. Дьокускайга уолбун эбэтэр бырааппын (Москваҕа олорор) кытта сырыттахпына, оннуктары күлүү гынан аҕай биэрээччибит
Саха тылын эһэ сатаабыттара, билинҥиттэн эрэ буолбатах, олох ыраатта.
Холобура, 1950 сыллардаахха, сахалыы тылынан учебниктары, айымньылары, араас справочниктары барытын уоттаппыттара. Оскуола оҕолоруттан учууталларынан - дьиэҕитигэр сахалыы кинигэлэр бааллар дуо, диэн ирдээн ыйытар этилэр. Онтон, Новгородов кирилическай графиканнан сахалыы алфавит таһаарбыта киириэҕиттэн, Латын графикатынан сахалыы алфавитынан бэчээттэмит бары кинигэлэри, учебниктары эмиэ уоттаппыттара.
Бииринэн нучча тылын төрдө түөрэ барыта саха тылыттан тахсар, ол иһин саха тылын суох оҥоро сатыыллар. Иккиһинэн саха тыла нучча тылыттан быдан баай тыл, онтон кинилэр нучча эрэ тыла баай - диэн пропаганда ыыталлар, ол иһин саха тылын сүтэрэ сатыыллар. Үсүнэн төрөөбүт тылларынан үөрэммит оҕолор үрэҕи быдан ылыналлар. Ону нуччалар эмиэ сөбүлээбэттэр. Ол иһин сахалыы оскуолалары суох оҥоро сатыылллар.
Кинилэр пропагандаларынан Россия араас омуктара бары биир тылынан саҥарыахтаан диэни киллэрэ сатыыллар. Бэйэлэрэ биир эрэ тылынан саҥарар буолан, киһи икки, иккиттэн элбэх тылы билэр буоллаҕаны мэйиитэ эмиэ икки соччонон түргэник үлэлиир, уонна билиитэ элбиир буолар диэни өйдөөбөттөр Нучча тылынан толкуйдуохтаар диэн өйдүүллэр. Онтон икки эбэтэр онтон элбэх тылы билэр дьоннор, субу биримэҕэ ханнык тылынан саҥараллар даҕаны ол тылынан толкуйдууллар диэни олох билбэттэр.
Быйанг сөпкө этэр. Омук төһө уһун үйэлээх даҕаны элбэх таҥаралаах буолар. Олус былыргы кэмнэргэ үөскээбит Хотой таҥараны сахалар билэллэр, ытыктыыллар.
Киһи өйө-санаата сайдан истэҕинэ үөскээбит таҥаралар бары сахаларга бааллар. Бу таҥаралар саха омук олус уһун үйэлээҕин, өйө-санаата сайдыылааҕын биллэрэр.
+79141017942
