КИҺИЭХЭ диэ
КИҺИ диэ
ИИСУС ХРИСТОС диэ

Буор кут диэн киһи этин-сиинин, быччыҥнарын хамсатар өй-санаа ааттанар. Сатаан, табан хамсанар буолуу сатабыллаах буолууну үөскэтэр.

Дьадаҥы диэн буор кута сайдыбатах киһи ааттанар. Сэбиэскэй былаас кэмигэр дьадаҥылар "үчүгэй" диэн ааттаналлара. Бу дьон сайдыыта суох буор куттара тарҕанан Россия дьоно үлэни үлэлээбэт буолан сылдьаллар.

ОЛОХ диэн оннук
оннук буолуохтаах
оннук бөҕө буо

Оҕону кыра эрдэҕиттэн туһа киһитэ оҥорон үлэлии үөрэттэххэ улаатыар диэри буор кута сайдарын ситиһиэххэ сөп. Уус, үлэһит төрөппүттэр сайдыылаах буор куттарын кэлэр көлүөнэлэргэ биэрэргэ кыһаныа этилэр.

Эр киһи сайдыылаах буор кутун ыраас кыыһы ойох ыллаҕына эрэ кэлэр көлүөнэлэригэр биэрэр кыахтанар. Ол аата бэйэтэ үөрэммит сатабыла оҕотугар бэриллэрэ ситиһиллэр.

Омугу үлэ эрэ сайыннарар, буолан баран кыайыылаах үлэ. Үлэни сатабыллаах киһи кыайа-хото үлэлиирэ биллэр.

Үлэҕэ үөрэнии эрэйдээх, уһун кэми ылар. Оҕо үлэлии үөрэммитэ бэйэтин баайа буолар. Ол аата төрөппүттэр оҕолорун үлэҕэ үөрэтэн элбэх баайы биэрэллэр. Үлэһит төрөппүттэр оҕолорун үлэлии үөрэтэннэр улаатан баран бэйэтэ үлэлээн баайы мунньунарыгар кыах биэрэллэр.
Үлэҕэ үөрэнии тулуурдаах буолууну үөскэтэр. Ол иһин Улуу Тойон таҥара үөрэҕэр киирсэр. Үлэһиттэр аймахтара сайдан иһэр кыахтара улахан.

Мин уруһуйдьут буолуохпун баҕарар этим даҕаны
хайдах да гынан уруһуйдуур кыах суох
Өлөрөбүт диэбиттэрин да иһин син биир
кыаллыбат

Киһи тутула икки өрүттээх:
1. Этэ-сиинэ. Тутаах чааһа.
2. Өйө-санаата. Өй-санаа үс кукка уонна сүргэ арахсар.
Киһи үс куттара маннык арахсаллар:
1. Буор кут. Хамсаныылартан үөскээн үөрүйэхтэри үөскэтэр өй-санаа, хас биирдии быччыҥҥа иҥэн сылдьар.
2. Ийэ кут. Оҕо кыра эрдэҕиттэн үгэстэринэн иитиллэр өйө-санаата.
3. Салгын кут. Үөрэҕи-билиини иҥэринэр өй-санаа.
Киһи куттара сүр диэн өй-санаа күүһүнэн холбуу тутуллан сылдьаллар. Үлэһит буолууну буор кут сайдыылааҕа быһаарар.

Сахалыы өй-санаа үөрэҕэ олус былыргы кэмнэргэ, киһи кыыллартан арахсан өйө-санаата сайдан истэҕинэ сайдыбыт.

Сатаа да саьыл сагалан диэ.)) Сатабыл диэн киьи эмиэ биир талаана. Сатабылы халлаантан кердеьен ылбаккын, манна тебе улэтэ, уерэх, сурэх багата, даже хааннынан, а.э. на генной основе бэриллэр дьогур буолар. Олох ыарахана, эриирэ-мускуура киьини эмиэ сатабылга тириэрдэр. Бэлэмнэ уерэммит сурэгэ суох буола улааппыт ого сатабыла аьыллыбат.

Сатабыл хас да көлүөнэ дьон үлэлэринэн эрэ ситиһиллэр уустук үлэ. Киһиэхэ буор кутун үөскэтэр. Ол иһин кэлэр көлүөнэлэргэ эр киһи нөҥүө бэриллэн иһэр.
Эр киһи ыраас кыыс оҕону эргэ ыллаҕына эрэ сайдыылаах буор кутун кэлэр көлүөнэтигэр биэрэр кыахтанар. Сахалыы таҥара үөрэҕэ олоххо киирдэҕинэ эр дьон күүһүрүөхтэрэ.

Сэбиэскэй былаас кэмигэр дьадаҥылар үлэни кыайан үлэлээбэт буор куттарын дьоҥҥо барыларыгар тарҕатаннар үлэһит дьон суох буолбуттарыттан бу былаас бэйэтэ эстибитэ.
Кыахтаах, сайдыылаах буор куттаах эр дьон ыраас кыыһы эргэ ыллахтарына эрэ буор куттара кэлэр көлүөнэлэригэр бэриллэрин ситиһэллэр.
Буор куттан омук сайдыыта тутулуктаах.

Сахалыы таҥара үөрэҕэ эр дьон үөрэхтэрэ. Тулуурдаах буолууга, үлэни кыайарга үөрэтэр үөрэх. Дьон эйэлээх буолууларын төрүттүүр.

Үлэттэн омук сайдыыта кэлэр. Куһаҕан үлэһиттэр туораан эрэ биэрэллэригэр тиийэллэр. "Хоро салаҥ" диэн сирэн ааттаабыттарын кэнниттэн хоролор сахаларга уларыйбыттар.

Үлэни кыайа-хото үлэлиир, тугу барытын үчүгэйдик оҥорор киһи сатабыллаах киһи диэн ааттанар. Сахалар сатабыллаах дьоннор.