| 14 |
Все
Мин санаабар наоборот олох сатарыйыыта дьахтар салалта5а кэлбититтэн са5аланна о5о нормальнай иитии ылбат буолла эр киьи авторитета тустэ дьахтар барыны бары сатыыр онорор буолла ол иьин билинни дьахталлар эрэ суох таах олоруохтарын собун билиннилэр эр дьон молтох диэн форуму биир гына суруйаллар дьахтах миэстэтин билбэт буолла ол иьин домашний уют очаг суох буолла
Мин санаабар наоборот олох сатарыйыыта дьахтар салалта5а кэлбититтэн са5аланна о5о нормальнай иитии ылбат буолла эр киьи авторитета тустэ дьахтар барыны бары сатыыр онорор буолла ол иьин билинни дьахталлар эрэ суох таах олоруохтарын собун билиннилэр эр дьон молтох диэн форуму биир гына суруйаллар дьахтах миэстэтин билбэт буолла ол иьин домашний уют очаг суох буолла
Саха Ураанхай Эр дьонун туьэрбит киьи эрэ диэн суруйан бутун поддержка тирэх буолуох оннугар.
Араас омук бе5е кэлэрэ уксээн иьэр сылтан сыл аайы итэ5эллэрэ керуулэрэ атын дьахтары туох да бырааба суох иккис сортаах киьинэн аа5аллар, куьа5ан адьынаттаахтара саха дьахталларын туьаналлар, кууьулууллэр, ата5астыыллар.
Кэлин балаьыанньа ыараата5ына омуктар най бараары гыннахтарына Саха Ураанхайдара эрэ дурда хахха кемускэл буолуохтара, ону умнуман.
Саха эр дьоно олоххо көрүүлэрин, сыһыаннарын, майгыларын уларыппатахтарына, арыгылыылларын бырахпатахтарына омук быһыытынан бүтэр буоллахпыт. Дьиктитэ баар кыаҕырбыт дьоммут олох атын дойдуга баран олохсуйуулара? Ол аата сыыйа саха буолан бүтүү. Ол бэйэ омугун таҥнарыы буолбатах дуо? Эбэтэр туспа омук буола сатааһын сыыһа көрүү дуу? Сүнньэ киһи буолары сүтэримиэххэ? Оччоҕо улуу омуктар тус көҥүллэрин, саҋдыыларын туһугар тыыннарын толук биэрбит дьоннорун аатын тоҕо үйэтитэллэрий?
Саргыда, сахам дьахтара ийэ эрэмньилээх до5ор буоларын ойдуу илигинэ этиьии буппэт айаххыт кытара сытыа диэ иьинээ5и этиьии на обозрение та5ыста а диэ иьинээ5и кистэлэн буолуозтаах этэ билигин уксун дьахтар салайар ону кини эр киьини баттыыр тох учугэйгэ тиэрдиэй онон кыргыттаргытын бизнесвумен болбахха тапталлаах сатабыллаах ийэ буоларга иитин
Ол иьин о5о ойдобулэ уларыйдаа дии эн да бу популизммынан дьарыктаммакка диэ5ин уоккун аскын дьаьайыахтаах этин кун аайы олоро5ун интернеккэ
Саргыда туеьэйэн эрэр дьахтар, били ПАВЛИНА курдук. Мээнэ тебетугэр туох киирбитин форумна суруйан иьэр.
Киьи, оттон эн өйдөөххүн, ырааҕы ырыҥалаан толкуйдуургун көрдөрөн тугу эмэ дьон ырытыытыгар тема таһаарыаххын? Үрдүк таһымнаах, алҕаһа эҥинэ суох. Бэйэҥ тугу да быктарбакка, ньимийикээн чээчис сылдьан баран атын дьону намтата сатыырыҥ оннук өйдөөххүн көрдөрбөт. Эн курдуктар элбээннэр сахалар кэхтиигэ бардахпыт.
Наоборот Саргыда, эн курдук эр дьоннору уе5эр дьахталлар элбээннэр, сахалар кэхтиигэ бардыбыт!
Дьаданы баранаах, наоборот, мин эр дьоннору өрө тарда, уһугуннара, өйдөтө сатыыбын. Ити эр дьон түмсүүтүн өйүүбүн. Эр дьон оһуохайын эмиэ өйүүрүм. Итинник хамсааһыны хайҕаан хаһан эрэ манна эмиэ суруйан турабын.
Дьиҥэр тугу да суруйуо да суохпун сөп. Ол эрээри бэйэм саха буоламмын биһиги эмиэ омукпутунан киэн туттар буолуохпутун баҕарабын. Саха сахатынан кэрэ. Ол аата саха сахатын кытта эрэ, түмсүүлээх эрэ буоллаҕына сайдар кыахтаах. Оттон ким түмэр кыахтааҕый? Саха ЭР КИҺИТЭ.
Үтүө киэһэнэн,,
Эмиэ сүгүн санаа атастаспакка, аахсыы дуу)))
Манна сорох көрүүтүгэр, те бэйэм санаам...
Кэлин ити САХА ыччатын, уолаттары аһары түһэрии курдук...
Тура тура- саха уолаттара арыгыһыттар,,сүрэҕэ,суохтар, үлэлээбэттэр диир элбээн иһэр...
Таах үрдүттэн мээнэ тыллаһыы...(((
Кэлин көрүүгэ,,аныгы ыччат дьэ хата арыгыттан тэйэн, араас тренажернай залга, спорт залга сылдьара элбээбит..
Бу куоракка диэн.. Үөрэххэ да ылсан эрэллэр..
Онтон үлэ суоҕар, үлэлээбэттэригэр, аҥардас ыччаты хоруотуур сыыһа соҕус ини..
Былаас хайдаҕый.. тоҕо үлэ миэстэтэ суоҕуй диэн ыйытык үөскээн тахсар..
Үөрэхтэрин бүтэрэн баран үлэ булбаттар..
Ыал буолан баран, оҕолоноллор..онтон дьэ ХАРЧЫ темата ..
Дьонун иитиэн наада буоллаҕа..
Уонна уол оҕону хайдах ииппиттэн эмиэ тутулуктааҕа биллэр..
Аҥардас ийэ аһары ачаалатан, атаахтатан иитэрэ сэрэйиллэр.
Мин оҕом атыттартан итэҕэс буолуо суохтаах диэн принцип боло..
Онтун оҕо атаах, ачаа буола улааппыта кэлин охсоро буолуо...
Саха омугу Аан Дойдуга саха эр дьоно аар-саарга аатырдан сылдьаллар( Олимпиецтарбыт- Р.Дмитриев , П.Пинигин , А.Иванов , атын да спортсменнарбыт , общ./полит.деятелларбыт , поэттарбыт , суруйааччыларбыт ). Бука диэн саха эр дьонун холуннараргытын тохтотуо этигит сирэ5эстэр!
Сымыйа буолбатах - кэккэ саха кэрэ анардарыттан дьон сэргэ кыбыстар да буолан эрэбит. Персонажтар бэккэ биллэллэр.
Уопсайынан ылан кердеххе саха эрэ эр киьитэ буолбатах, ханна багарар баар дьыала, ити барыта олохпут уларыйыытын кестуутэ. Билигин урукку олох ирдэбилэ суох - цивилизация, коммуникация, технология, цифровизация, компьютеризация и т д и т п.)) Соответственно олох ирдэбилэ, дьон эмиэ уларыйаллар. Урут биьиги ого сырыттахпытына дьоннорбут эмиэ - биьиги оннук этибит - маннык этибит, оннук ыарахан олоххо олорбуппут, маннык улэлиир этибит... дииллэрин курдук. Уолаттары эрэ буолбакка аныгы уйэ кыргыттарын эмиэ кере сылдьабыт, сорох-сорохторуттан киьи кэлэйэр да, кыбыстар да. Иитии эмиэ оруоллаах, бары оннук буолбаттар. Х-р, мин уолаттарым куорат оголоро буолан суеьугэ, окко-маска сыьыана суохтар, ол эрэн эр киьи аатын туьэрбэттэр, олоххо сыьыаннара дьиннээх эр киьилии, табаарыстара да эр киьилии достойнай уолаттар. Хата ити ол-бу тараннаспыт инстага уруьуйданар кыргыттары керен киьи санаата туьэр. Учугэй учугэйгэ тардыьар диэбиккэ дылы, уолаттар эмиэ учугэй, сиэрдээх кыыьы ойох керденеллер. Благо кийиитим учугэй иитиилээх, сиэрдээх кыыс, учугэй ийэ. Кыра уолум дьиннээх эр киьи улэтэ улэлээх, улэттэн соло буолан эмиэ бэйэтигэр септеех, достойнай кыыьы булара буоллар дьоллоохпун дэниэм этэ. Уол оголордоох ийэ быьыытынан уолаттары кемускэьэбин, атыттары быьаара да сатаабаппын, бэйэлэрин дьыалалара.))
"Кыыс оҕо омук анала".
Маны сыыһа өйдүүллэр, сорох дьон.Ханнык баҕар омук анала, кыыс оҕо. Кыыс оҕо бэйэтин омугун анала. Уол оҕо, Эр киһи, Аҕа баһылык туохтаахар да харыстыыр, араҥаччылыыр киһитэ буолар. (Кэргэҥҥин, кыыс оҕоҕун, ийэҕин, балтыгын, эдьиийгин, эбээҕин...куруук көрө-истэ сылдьаҕын, илии-атах, күүс-көмө буолаҕын) . Дьиэ кэргэн дьоло-соргута, кута-сүрэ дьахтартан олус тутулуктаах. Туох эттээх-сииннээх, куттаах-сүрдээх оҕо-уруу төрүүрэ, үөскүүрэ эмиэ хайдах кыыһы эргэ ыларгыттан кэнэҕэскитэ быһаарыллар. Ол иһин кыыһы иитэр олус улахан суолталаах, омук салҕанарыгар, үчүгэй кэргэн, ийэ буоларыгар, дьиҥнээх эр дьону төрөтөрүгэр-үөскэтэригэр.
ykt2, сепке этэгин кыыс огону билигин учугэйдик иитиэххэ наада, багар бэйэм уол буоламмын буолуо, но толкуйдаан кердехпунэ, кыыьы иитэн-такайан улаатыннарыахха наада, уол бэйэтэ сахатыгар тардыьыа. САХА уола уонна САХА кыыьа САХАНЫ теретеллер. Уопсайынан бу тиэмэ иьэ наьаа киэн толкуйдуурга, но хас биирди САХАбын дэнэр ыал, оголорун САХАбын диир огону иитиэхтээх, кыыьа уола араарыыта суох.
........
Саха Сирэ урут-уруткуттан баайынан-дуолунан
эйэҕэс
үлэһит дьонунан-сэргэтинэн биллэр этэ
Сэбиэскэй кэмҥэ дьон үксэ биир тэҥинэн иллээх-эйэлээх олорбута
Араас үөрэҕи-билиини баһылаабыта...
Билигин
(Улуу Россия Үйэтигэр)
урут киһилии (сахалыы) сиэринэн олорбут дьон майгыта алдьанан
күн-түүн мөлтөөн иһэриттэн
дьон бу олоҕу ылынмата
утарара элбиир буолла
........
Билиҥҥи эр дьоннор уопсайынан сөпкө этэр дьоннор тылларын истиэх тустахтаар. Уопсайынан истигэн буолуохтахтаар, уонна көнө, сэмэй, сымнаҕас, көссө майгылаах буолохтахтаар, кэргэнэ уонна тойона(начальниктара) эпиттэринэн сылдыэхтахтаар, олох өрөлөһө суохтаттаар, утары тугу да гыныа суохтахтаар, очоҕуна эрэ оннук маннык государственнай наградаҕа иҥин тиксиэхтэрэ:)
О5олору бэйэмсэх(эгоист) гына иитэн таьаарыы уонна саастаахтары ытыктааьын суо5уттан, терут културабытыттан, тылбытыттан, абыычайбытыттан тэйии тумугэр инниккэ тиийэн эрэбит, тиийдибит. Эр киьи арыгылыа, табахтыа, быдьар тылллары туттуо суохтаах, кэрэ5э, сырдыкка тардыьар эр бэрдэ буолуохтаах. Куьа5аны онорбутунан, дьону ата5астаабытынан киьиргэнэ кэпсиэ суохтаах, теттерутун кеннерунэ сатыахтаах. Дьахтар арыгылыа, табахтыа, хобу-сиби тар5атыа суохтаах, дьону сиилии, сэнии санарыа суохтаах. Эрин эрэ иннигэр сыгынньах сылдьыан сеп, сири-дойдуну селфитынан бараабакка. Тереебут дойдутун, тылын, култууратын, омугун кыбыстыбакка ере тутуохтаах. Хаччыны, дуоьунаьы эккирэтэн дьолломмут суох. О5ону сепке иитиигэ улахан бол5омто ууруо5ун, эгоистары буолбакка патриоттары иитиэххэ! Эгоист хаччы, дуоьунас иннигэр таннарыа, албынныа, елеруе.
Сомо5олоьор, бэйэ-бэйэни уехсэн бутэр кэм буолбута ыраатта. Уехсумэн, ата5астаьыман! Кемелесуьун, ейдеье сатаан. Саатар тулуурдаах, дьону убаастыр, ейдуур дьон буола сатаан! Куьа5аннары ере тутуман, батыьыман, бол5омто ууруман, репостааман! Саха омук барыы биир буолуохха, саатар о5олорбут, ебугэлэрбит туьугар ейдеьуеххэ, ейеьуеххэ!
Ыал тойоно, дьахталларын, кыргыттарын сөбүлүүр, куруук маанылыыр. Үлэһит, үөрэхтээх, идэлээх, ханнык даҕаны үлэттэн толлубат гынан баран, албыннаан кыра харчыга үлэлэтэ сатыыр дьоннорго киирэн биэрбэт, сөптөөх хамнас туруорсар. Уонна бэйтэ даҕаны харчы оҥорор дьарык булунар. Эр киһи буолан дьоннорбун хайдах гынан харчы булан иитэбин диэн толкуйун куруук толоро сатыыр.
Мин,Аҕам саха Эр,киһитэ 23тээҕэр мааманы,19тааҕар кэргэн ылан,икки кыыс,икки уол.Билигин,Да 20сүөһүтүн тутан олорор.
12дьиэ туппута,урууларыгар.Воот.
Элбэх,буо уонна приключенията Иркутскайга,Челябинскайга,Томскайга үөрэнэ сылдьыбыта,охсуутугар бэрт буолан под,зад,правда ему дали🤣Но,все,таки начальником поработал.Служил в Байконуре,саамай бэрт Кэм этэ,диир.
Бэйэтэ,куөллээх😅Саамай минньигэс Соболоох🤣
Таҥара үөрэҕэ диэн эр дьон үөрэхтэрэ. Оҕону кыра эрдэҕиттэн сыыһа-халты туттубат буолууга, үлэни кыайыыга иитэр, үөрэтэр үөрэх. Аан дойду таҥаратын үөрэҕин барытын эр дьон баһылыыллар, салайаллар.
Сахалар бэйэбит таҥарабыт үөрэҕэ баар. Барыта сурукка киирэн турар.
Сахалыы таҥара үөрэҕэ сайдыыта эр дьону бөҕөргөтөр аналлаах.
Билигин дьахталлар баһылыыр курдук санана сылдьалларыттан эр дьону мөлтөтө сатыыллар. Баар -суох оҕолорунан куһаҕан суолталаах "па-па" диэн тылынан ааттатаннар оҕолоро аанньа ахтыбатын үөскэтэллэр.
Эр дьон сайдыылара аҕа диэн бэйэлэрин ааттаталларыттан саҕаланар.
Дьахталлар бэйэҕит биир эмэ саха байдаҕына тайдаҕына үөх да үөх буолаҕыт дии: дьэ ол киһи 250 млн сиэбит диэн үҥсэн хаайтардыгыт, эбэтэр ол киһи 3 млрд хаччыны коммерциялаан дуу хоруупсуйалаан дуу барыһырбыт игин диэн. Тоҕо эрэ атын омуктарга үрбэккит, хотя чиэһинэ үлэлээн олигарха буолбаккын бо, бэйэҕит эрэ дьоҥҥутун самнара сатыыгыт. Дьахталлар наһаа най бардылар
Ил Дархан үлэтин туһунан санаалар
А.Николаев быһаас В.Путин бэртикээли тохтотон, ковиды утары охсуһууну регионнар баһылыктарыгар биэрбитэ сөптөөх диэн ааҕар. Чахчы, олохтоох усулуобуйаны учуоттаабакка, дойду үрдүнэн биир байыаннай бэрээдэгинэн дьарыйыы, төттөрүтүн, улахан алдьархайы таһаарыа эбитэ буолуо. Доруобуйа харыстабыла улахан тургутууну ааста. Өрөспүүбүлүкэ салалтата “быһах биитинэн сылдьан”, чахчы, ситиһиилээхтик үлэлээн, быйылгы курдук ыарахан сылы этэҥҥэ туораан эрэбит.
Хамсыкка олорон биэрбэтибит
Бу күннэргэ Арассыыйаҕа суруналыыс силиэстийэтин ыытарынан киэҥник биллэр тутулуга суох “Медиазона” интэриниэт СМИ регионнарга ковидтан өлүүнү төһө кистииллэрин Минздрав информациятын киинин чахчыларыгар олоҕуран таһаарда. Роспотребнадзор өлүү туһунан дааннайдара икки төгүл кыччыырын булбуттар. Ол курдук, дойдуга саамай элбэх, 932 киһи өлбүт сэтинньи 17 күнүгэр, кинилэр 456 туруорбуттар. Бу тус-туһунан тэрилтэлэр ааҕар ньымалара арааһыттан буолуон эмиэ сөп. “Медиазона” билбитинэн, 48 региоҥҥа чахчы кыччатар эбиттэр. Чечняҕа, Брянскай уобаласка, Санкт-Петербурга улаханнык кыччаталлар үһү. Питергэ бу күннэргэ бүтүн ыал өлбүтүн, кыыстара өлөрүгэр 32 ыйдаах Кирей диэн оҕону быраастар эпэрээссийэлээн, быыһаан ылбыттарын туһунан ынырык сонун дойдуну долгутта. Бу ыал өлбүт ыар устуоруйата хайдах эрэ былакаада кэминээҕи Таня Савичева диниэбинньигин санатарга дылы.
Саха сирэ, “Медиазона” этэринэн, кырдьыгынан отчуоттуур регионнарга сылдьар. Ордук өлүү суоҕун былырыыҥҥы уонна быйылгы статдааннайдарбытын тэҥнээһин бигэргэтэр. Быһаас “Covid-19” диэн олох билбэт ыарыыбыт киирбитэ. Арай сайын Сколково үөрэтэн билбитинэн, Саха сиригэр быһаас Швейцарияттан “ЯТЭК” тойоно Коробовтааҕы кытта быһа көтөн кэлсибит Италияттан төрүттээх, сиэмэҕинэн аатырар вирус штамма олохсуйа сылдьар. Бу ыарыы кубулҕата – киһи кэбирэх, дьарҕаа буолбут ыарыыларынан киирэн сииринэн кутталлаах.
Кырдьыгынан эттэххэ, былаас, доруобуйа харыстабыла ыарыыны кытта охсуһарга үөрэннилэр, “дьыбаан бэлиитиктэрэ” доруобуйа харыстабылын систиэмэтэ ыһыллыа диэн сэтэрээбиттэрэ туолбата. Бурятияҕа ыарыыны кыайан тохтоппокко, локдауҥҥа баран, өрөспүүбүлүкэни барытын сабарга, дьону дьиэҕэ олордорго күһэлиннилэр. Дьолго биһиги оннукка тиийбэтибит. Атын регионнарга медиктэр сылайан, ньиэрбэлэрин сиэтэн уурайар буоллахтарына, биһиэннэрэ барахсаттар ыарахан ноҕуруусканы тулуйдулар. Тулуурдарын сөҕөҕүн эрэ, оннооҕор биһиги тастан сылдьан истириэс бөҕө буолабыт.
Хомойуох иһин, махтаныах оннугар олоҕо суох, сороҕор этэрбэс араадьыйатын сурахтарыгар олоҕуран, медиктэргэ, былааска саба түһүү кэмиттэн кэмигэр күөдьүйэр. Өссө ый анараа өттүгэр Карелияҕа “М.Охлопков ситиһиилээхтик ковиды утары охсуһар” диэн күнүү таһаара сатаабыттара. Карелия элбэх ыарыылаах Санкт-Петербург хонноҕун анныгар сытар. Онон ковид кэлин сиэрэ суох баран эрэр. Ахсынньы 1 к. биһиэхэ 214 киһи ыалдьыбыт буоллаҕына, Карелияҕа 427 киһи ыалдьыбыт. Карелия “ЕР” баартыйатын дьокутааттара Охлопковы “үлэтин кыайбат, иэдээни оҥордо, устуҥ” диэн Карелия баһылыга А.Парфенчиковка сурук суруйаллар. Ситиһиилээх дьоммутун була сатыы-сатыы суустааһын букатын сыыһа. Иннэ-кэннэ биллибэт ыарыынан “бэлиитикэлиир” үтүөҕэ тиэрдибэт.
Оттон Саха сиригэр доруобуйа харыстабылын үбүлээһин быстыбат. Былырыын Калининградка В.Путин доруобуйа харыстабылын алын салаатын бөҕөргөтөр бырагыраама ылыммытынан, биһиэхэ үс сыл устата 6,5 млрд солк. кэлиэхтээх. Үп балыыһа, ФАП, аныгы тиэхиньикэ, оборудование ылыытыгар барыа. Эһиил Чурапчыга, Муомаҕа, Бүлүүгэ, Уус Майаҕа балыыһалар киириэхтэрэ. Ыарыы намырайан, Саҥа дьылы бырааһынньыктыыр бобуллубата. Онно А.Николаев анал быһаарыыта тахсыахтаах.
Сэтинньитээҕи “өттүк харата”
Ил Дархан А.Николаев сэтинньигэ Москубаттан эмиэ ситиһиилээх кэллэ. РФ экэниэмикэтин сайдыытын миниистирэ М.Решетников “Саха сирэ нацбырайыактарга күүскэ үлэлиир, онон уопуккутугар олоҕуран дойду 2030 с. диэри стратегическай былааннааһыныгар киирэр, регионнарга тарҕанар мадьыалы оҥорон киллэриҥ” диэбит. Итинник сорудаҕы аҕыйах регион ылбыт. “Росрезервэттэн” урут ньиэп бородуукталарын эрэ ылар буоллахха, саҥа сөбүлэһиинэн Хотугу завозка эми, аһы-үөлү ылар кыахтанабыт. “Росрезервэ” аһа-үөлэ хаачыстыбата үрдүк, хотулар абыраналлар. “Газпром-нефть” тэрилтэни кытта 26 тыһ. т. битуму саас эрдэ уларыйбат сыанаҕа аҕаларга дуогабар түһэрсиллибит. Урукку курдук битум тиийбэккэ, кэлбэккэ тутуу, суол үлэтэ бытаарбат буолар.
Ил Дархан Москубаҕа сэтинньитээҕи сорсуннаах сырыыларын түмүгэр Дьааҥы суолун тутуу үлэтэ саҕаланар буолбута хоту олохтоох дьону үөртэ. Баччааҥҥа диэри Дьааҥы курдук саха былыргыттан уутуйан олохсуйбут сирбитигэр суолларбыт барыта быстах хайысхалар эрэ этэ. “Полиметалл” диэн Үөһээ Дьааҥы “Прогноз” диэн сиригэр үрүҥ көмүһү хостуур тэрилтэни кытта кэпсэтиинэн, кыһыҥҥы суол оҥоһуллар буолла. Кэлин бу суол тупсан, кэбээйилэр курдук, сылы эргиччи сырыы олохтонуо диэн эрэниэҕиҥ. Өрөспүүбүлүкэ Тополинайга диэри 2,3 млрд солк. суол тутар, салгыы Барыласка диэри суолу “Полиметалл” 2,06 млрд солк. уган туттарар. Урут өйдөөбөккө, сир баайын хостооччуларга технологическай суол тутар көҥүл бэриллэрэ. Онон, холобур, Ленскэйгэ олохтоохтору харчыга сырытыннараллар. Дьааҥы суола уопсай сырыы суола буолар. Тутан баран өрөспүүбүлүкэҕэ биэрэллэр. Өрөспүүбүлүкэ Барыластан салгыы Баатаҕайга тиийэ суол туттарар баҕалаах. Оттон олох билиҥҥи курдук уустук хааллаҕына, Дьааҥы курдук байылыат сирбит таах эһэ-бөрө дойдута буола иччитэхсийиэн сөп. Дьааҥылар олохторо чэпчиирэ, сайдаллара – барыбыт интэриэспит.
Саха сирэ атын регионнары үөрэтиэ
Өрөспүүбүлүкэҕэ национальнай бырайыактар туһаларын дьэ билэн эрэбит. Ол иннинэ күдээринэ истэрбит. Биир улахан хайысха – хаарбах дьиэттэн саҥа дьиэ тутан көһөрүү. 2024 сылга диэри 1,1 мөл. кв.м иэннээх хаарбах дьиэттэн куораттарга, улуустарга дьон саҥа дьиэҕэ көһүөхтэрэ. Нацбырайыагынан манна 110 млрд солк. көрүллэн турар. Саха сирэ Арассыыйаҕа саамай элбэх хаарбах дьиэлээх этэ. Быйыл 6030 киһи саҥа дьиэлэнэр. Ити харчы хайдах туттулларын, дьоҥҥо дьиэ буолан үтүөнү оҥорорун Москуба кыраҕытык кэтиир. Саха сирэ хаарбах дьиэттэн көһөрүүгэ биир бастыҥ. Соторутааҕыта кэлэ сылдьан, ОДьХ реформатын пуондатын салайааччыта К.Цицин уонна бу пуонда кэтиир сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Степашин үлэни билсэн, өссө сөбүлэһии түһэрсэн, үчүгэй үлэбит иһин 2,5 млрд солк. эбии биэрдилэр. Хайҕаммыппыт, харчынан бэлиэтээбиттэрэ туох куһаҕаннааҕый?
Эһиилги бүддьүөт өссө бөҕөргөөтө
Бүддьүөт туолуутугар улахан үлэ ыытыллар. АЛРОСАттан нолуок киирэрэ улаханнык аҕыйаабат. Кэлэр сылга сир баайын хостуур бөдөҥ хампаанньалары кытта үлэ түмүгэр нолуок төлөөһүннэрэ 6,6 млрд солк. улаатта. Федеральнай былааһы кытта үлэлээн, полпред Ю.Трутнев көмөлөһөн, киинтэн кэлэр үп 2020 сыллааҕар 9 млрд солк. улааппыт, өссө төннөрүллүбэт 19,8 млрд солк. киириэхтээх. Онон уопсайа, эһиилги бүддьүөт быйылгыттан 26,4 млрд улаатан 225,6 млрд дохуоттаныахтаах. Быйыл хамсыкка ыктаран, хамнаска хаалыы тахсыбытын, күүстээх үлэ баран ситиспиппит.
Эһиилги бүддьүөт бөҕө гына оҥоһуллан, ханнык да үбүлээһиҥҥэ хойутааһын тахсыа суохтаах. Улахан суума ДьУоХХ көрүллүбүт. Ол эрээри, А.Николаев уруккулуу таах сиэбэккэ, эниэргийэни туһаныы көдьүүһэ улаатара ирдэниэ диэтэ.
Бүддьүөппүт этэҥҥэ буолла да, т/х киирэр үүт төлөбүрүн саҥа мэхэньиисимин тула айдаан намырайбат. Бутуйааччылар мэхэньиисим кэтэхтэри “эһэр” диэн дьону күөттүүллэр. Ил Дархан хайдах өйдөөбөттөрүн сөҕөр быһыылаах. “Дэриэбинэҕэ улааппытым, онон судургутук толкуйдуурбунан: урут үүт тутуутугар 2,8 эрэ млрд солк. тиийэрэ, эһиилгиттэн итиннэ эбии төбөҕө 1,2 млрд солк. төлөнөр буолар, онон эһиил т/х өйүүргэ 4 млрд солк. барар. Дьон ылар харчыта улаатар,” диэн этэр. Чахчы, ханна күөмчүлээһин тахсарый, дьоҥҥо харчы элбээн тиийдэҕинэ, хайдах эстиэхтэрэй? Ил Дархан бэйэтэ этэр – кэтэхтэр суол-иис таһаарынан, үүт туттараллара, атыылыыллара бобуллубат. А.Николаев үлэлиир дьон хармааныгар харчы элбиирин ирдиир сорудаҕын толорор мэхэньиисимнэрин ТХМ, улуустар сөптөөх быһаарыы ыланнар киллэрэн, дьон өйдөөн, оннун булан сааһыланан барыаҕа. Манна норуот хонтуруола күүһүрүөн наада.
Муоста харчытын былдьаһыы, “дьыбаан өрүөллэрэ”
А.Николаев РФ тырааныспарын миниистирэ Е.Дитрих сэтинньи саҕаланыыта уурайбытын кэннэ, эмиэ “харчы былдьаһан муостабытын атаакалыахтара” диэбитэ саҥатын дуораана намырайыан да иннинэ саҕаланна. Эмиэрикэ “Форбс” сурунаала “РФ Минтранса Өлүөнэ муостатын үбүлээһини 2024 с. диэри тохтотор буолбут” диэн уочараттаах сымыйа сураҕы көтүттэ. СӨ Бырабыыталыстыбын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, муоста иһин эппиэттээх Д.Бердников “ити сурах олоҕо суох, былааннаммыт үлэттэн туорааһын, бырайыагы тохтотуу суох” диэн быһаарда.
Өрөспүүбүлүкэ салалтата муостаҕа «Ростех» госкорпорацияны, “ВИС” бөлөҕү кытта үлэлэһэр. А.Николаев эппитинэн, муоста бырайыага Крым муостатын бырайыактаабыт Санкт-Петербурга баар дойду саамай улахан бырайыактыыр тэрилтэтигэр оҥоһулла сылдьар. Кини “муоста тутуута, үбүлээһинэ чахчы туолар эрэллээҕин иһин тутууга үһүс улахан партнер кыттыһан эрэр, сөбүлэһиигэ илии баттаныан иннинэ ааттыыртан туттунабын” диир.
Федеральнай былаас тула харчы былдьаһар араас сөҕүмэр бырайыактаах туох да элбэх киһи хаама сылдьара чахчы. Бу дьон былааска дьонноохтор. Өлүөнэ муостатын харчытын былдьаһыы Путин эттэ да бүтэр диэн буолбатах. Харчы былдьаһыытыгар араас холуннарыыны, өрөспүүбүлүкэни баһааҕырдыыны күүскэ туһаналлар.
Өрөспүүбүлүкэ Өлүөнэни туоруур муоста туттара сатаабыта ыраатта. Урут хаста да чугаһыы-чугаһыы төттөрү быраҕылла олорбут буоллаҕына, билигин А.Николаев муостаны дойду хотугулуу илинин сайыннарыыга суоллары түмэр суолтатынан киирэн туруорсубута кыайыылаах буолбута. Атыттартан судаарыстыбаннай суолтатынан улахан. Ол туһунан “Кыымҥа” СӨ поспреда А.Федотов олунньу 13 күнүгэр тахсыбыт интервьютугар быһааран турар.
Арба, Федотов интервьютун сэргэ, ТАСС курдук судаарыстыба улахан ааҕыныстыбата “Минтранс муоста тутуутугар харчы көрүллүбэт диэтэ” диэн эмиэ “тиэрэ биэрэн түһэрэр” сонуну таһаарбыта. Ону тута биһиги “дьыбааны кыайа-хото тутар бэлиитиктэрбит” хабан ылан, буоларын курдук, эмиэ ыыстаан, үөҕэн, сэтэрээн барбыттара. Инньэ гынан миэхэ биэрбит интервьютугар Андрей Сандаминович сымыйаны кэпсээбитин курдук эргитэ сатаабыттара. Ол эрээри кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбат. Сымыйа сурах “хоос” гыммыта.
Оттон билигин “Форбс” нөҥүө эмиэ, быгыһыҥҥы курдук, “Минтранс муоста тутуллубат диэтэ” диир элэйбит быластыыҥканы оонньотон бардылар. Быһыыта, минтранс остуораһыгар да этитэн сенсацияны таһаарыахха сөп быһыылаах. Ким да аатын ааттаабаттар.
Итинник муостабыт харчытын былдьаһарга биһигини холуннарар “сонуннар” үөскүүр төрүөттэрин федеральнай киини “утары охсуһан” салгыны кулупаайдыыр “төбөлөрө итийбит” дьоммут оҥороллор. Муоста тутуутун харчытын тоҕо өтөр-өтөр былдьыы сатыылларый? Харчы былдьаһааччылар информация эйгэтин кэтииллэр. Березкин дуу, хомуньуустар, атын оппозиция дуу, эбэтэр ханнык эмэ саайт муостаны утарар, федеральнай киини үөҕэр суруйуу таһаараллар. Соц-ситимнэргэ аҕыйах киһи ону репостуур. Ону өстөөхтүү санаалаахтар хабан ылан, киин былаас дьонугар “бүтүн саха норуота утарар” диэн туустаан-тумалаан тиэрдэллэр. “Арассыыйаны утарар, баппат дьоҥҥо тоҕо муоста тутаҕыт, ол кэриэтэ биһиэхэ аҕалыҥ” диэн биһиги “дьыбаан сабыытыттан кырдьыгы көрдүүр” эристииннэрбит букатын түһээн да баттаппатах атын атыыр айдааннарын тардаллар. Өрөспүүбүлүкэни сөбүлээбэт, харчы былдьаһар дьон ити биһиги түҥкэтэх дьоммут “федеральнай киин биһигини иитиэхтээх” диэн ис хоһоонноох, Төрүт сокуону, дойду бэрэсидьиэнин маассабай утарыынан ыытар “илдьиппитин” наһаа үөрэ кэтэһэллэр. Тус интэриэстэрин ситиһээри, биһиги кыһалҕабытыгар даарым да кыһамматтар. “Олорор мутугу кэрдинии” диэн өбүгэлэрбит маны этэллэр.
Киин былаас судаарыстыбаны бөҕөргөтөр үлэтин өйдөөбөккө, утарар майгыбытынан араас угаайыга киирэн биэрэн, өрөспүүбүлүкэбитин суох да оҥоруохтарын сөп. Оннук хара санаалаахтар оппозициябыт диир дьоммутун хараҥа дьыалаларыгар “көмө-ньыма чаҕар, илии-атах кулут” оҥостоллорун эмиэ өйдөөбөппүт. Кадыровы тоҕо кыайбаттарый, устубаттарый? Тааллара кырыыламмыта ыраатта да, тиистэрэ хоппот. Кадыров судаарыстыбаны бөҕөргөтүүнү барытын 100% өйүүр, дьоно оннук куоластыыллар.
Инникитин “улахан эбит, мин Путины утарбытым” диэн дьоруой курдук санана оонньооһун оҕус буолан тахсыан сөп. Бэйэбитин өстөөх курдук көрдөрөн, өрөспүүбүлүкэтэ суох хаалыахпыт сөбүн өйдүү да сатаабаппыт дьикти. Бэлиитикэ икки түгэхтээх да буоллар, иһит хаһан эмэ туолар. “Дьыбаан бэлиитиктэрэ” быһайын “Төрүт сокуон уларытыыларын утараммыт, Айсен Сергеевичкэ өрөспүүбүлүкэҕэ элбэх харчыны киинтэн ыларыгар көмөлөһө олоробут” дииллэрин төһө итэҕэйэҕит? Москубаҕа сахалар киин былааһы утаран кыһалҕаларын эппиттэрэ буолуо диэн ким да таайа, баһын сынньа сатаабата буолуо ээ...
Дэлби тырыханьыы гынан, дьэ, өрөспүүбүлүкэни суох оҥорууга тиийдэхпитинэ, араас утарсыы тэриллиэн сөп. Ол хаан тохтуутугар, норуоппут, ыччаппыт кыргыллыытыгар тиэрдэрэ төһө үчүгэй буолуой?
Ил Дархан А.Николаевка харчы туруорса тиийдэҕинэ, билиҥҥи кырыымчык кэмҥэ биэримээри “дойдуну утара олороҕут” диэн сирэй-харах анньар тойоттор суох буолбатахтара чахчы. Хата, кини симиттэн, мух-мах барбакка, бэлиитикэтин, кэпсэтиини, туруорсууну таба тэрийэн, өрөспүүбүлүкэ норуотун туһугар элбэҕи ситиһэ сылдьарын иһин махтаныах эрэ тустаахпыт буолбатах дуо?
Владимир Степанов.
Ты только красуешься будто бы знаешь як. язык, веру, традиции. На самом деле ты обрусевший якут, почти забывший все родное, исконное. Я не унижала як. мужчин, а призывала, что бы они объединились, поддерживали друг друга. Ведь у любого народа развитие зависит от их мужчин, а не от нас, женщин. Сила народа в мужчинах. Так создана природой.
Быйанг, Тоҕо инньэ диигин Саргыда норуотугар ыалдьар буолан маннык топик таһаардаҕа.....атыттар бааллар дии билэ билэ билбэтэх ,истэ истэ истибэтэх буолаллар.Кистэл буолбатах биһигиолохпут наһаа уларыйда,эр дьоммут үөрэҕэ суох буолан муҥкуктар ,итэҕэит суох,сарсынҥы күммүтүгэр эрэл суох.Оттон дьахталлар хаһаайына суох босхо бардылар,мин саныахпар итинник
Саха олоҕо тупсуо, саха эр киһитэ үөрэхтэнэн ,атын омукка атаҕастаммакка тэҥҥэ аахсар буоллаҕына,бэйэтин сиригэр. хаһаайын буоллаҕына. өлөн охтон биэриэхпит суоҕа.Билигин. соҕотох дьахталлар дьаһайа сатыы сылдьаллар.Өйдөөн көрүҥ атын омукка дьоллоох дьахталлар оҕолорун таптыыллар,ыллыы ыллыы ас ас астыыллар дьиэлэрин иһигэр үлэлииллэр,саха дьахтарын курдук сүүрэ сылдьыбаттар бүтэһигэр кинилэр куһаҕаттар диэн буолаллар
Саха м8лт858 саха5а кыах - баай киhи а5ыйах. Холобура, ити кэриэйдэргэ, дьоппуоннарга кыах - баай дьоно баар буолан, игин араас ити чеболь(LG, Samsung), байдзацу(Nissan, Toyota, Sony) у8скээн, ата5ар туран ити дойдулары аатырдар, уп - харчы хамнатар. Онтон биhиэхэ оннук дьон суохтарын кэриэтэ, суохтар да диэххэ с8п.
Мр.Алекс - сахалары японнары уонна корейдары кытта тэннээмэ , аккаарыгын ду бастатан туран саха ахсааммыт а5ыйах , иккиьинэн бэйэбит бырааппыт суох ааппыт эрэ Республика , Арассыыйаттан зависимай олоробут короче , Арассыыйа бутэйдии хам баттаан олорор , усуьунэн биьиги олорор климатическай условиябыт эмиэ элбэ5и позволяйдаабат , ол да урдунэн сурдээ5ин дойдуга , аан дойдуга биллэр элбэх спортсменнардаахпыт, ученайдардаахпыт , уустардаахпыт ессе да элбэх тахсыа эбит , ону соруйан хам баттаан иьэллэр , например ити ученай Атомщик Чомчоевпытын илэ таьаарбатылар ди , ким таьаарбатый диир буоллахытына Арассыыйа урдук сололоохторо таьаарбаттар
Ити эппит дьоппуонарын , кэриэйдэрин уонна да5аны атын омуктар бары бэйэлэрэ туьунан ячейка , государство буолан сайда олороллор , кинилэргэ атын омук мэьэйдэспэт уонна кыттыспат , кинилэри ким да5аны хам баттаабат , онорбуттара , туппуттара , айбыттара барыта бэйэлэрин туьаларыгар тахсар , онтон дальше тас дойдуга тахсар
Туох сайдыыта кэлбитин этэҕит?!
Бу яктруну да ылан көрүҥ, ыраах барбакка, биир сахалыы форум хаалла.
Нвкны ылан көрүҥ барыта нуучча буолан эрэр. Ол сайдыы дуо?
Улуустар главврачтара бары нуучча буоллулар - ол Сайдыы дуо?!
Хас саха оскуолата, уһуйаана арылынна? Ыччаппыт төрүт тылын умуннаҕына
Саха омук буолан бүтэр инибит. Ол сайдыы дуо?!
Били Эндыбал диэн Кэбээйи сиригэр баар промышленнай тэрилтэ
Кирдээх отходтарын Дьааҥы өрүһүн салаатыгар Эчий үрэҕэр түһэрэ сытар диэн
Кэпсээн баар. Ол Эчийгэ мунна суох, ириҥэ буолбут балыктар элбээбиттэр үһү
Аҕыйах сылынан уонунан сүүһүнэн киһи онкология буолуохтара
Ол буолар Хоту дойдуга промышленность сайдааһына.
Ол Сайдыы дуо?!
СССР саҕана эр дьон сүрдээх күүскэ үлэлииллэрэ ,ол эрэн наһаа сайдыбыттара,байбыттара көстөөччүтэ суоҕа.Мин санаабар биһиги сахалар олус ыһылынныбыт өй-санаа,тыл-өс да өртүнэн,киэн туттуу ,сомоҕолоһуу диэн суоҕун тэҥэ,үөхсэбит,бэрт былдьаһабыт ол биһигини үтүөҕэ тиэрдибэтэ биллэр.
Тыл үөрэхтээхтэрэ "айыы үчүгэй" диэн этэннэр быстах санаалаах, солумсах, үлэлиэхтэрин баҕарбат, ону-маны була сатаан оҥорооччулары өрө тутан сылдьаллар. Бу дьон албыннарыттан сахалар босхолоннохторуна эрэ табыллар.
Көрсүө, сэмэй дьон үлэни кыайаннар омугу сайыннаралларын билиэххэ сөп буолла.
Омук сирдээх, дойдулаах буоллаҕына эрэ төрүт омук буолар. Ол аата сири-дойдуну баһылаан, оҥорон, тутан, үүнээйини үүннэрэн эрэ бас билиллэр кыахтаах.
Ханна эрэ үөрэхтэммитэ буола сылдьан сири атыттарга былдьатан кэбиһии үөскээтэҕинэ тыал буолбуттарга кубулуйуу илэ тиийэн кэлиэн сөп.
*Сахалыы-махалыы — бэйэ дьонугар эттэххэ…*
УОПСАСТЫБА05.11.2020 15:16

Демография диэн норуот кэскилин “ааҕан таһаарыы” буоларын мэлдьэһэн да төһөнү мэлдьэһиэҥ баарай! Ол ааҕааһыҥҥа ханна эрэ омук судаарыстыбатыгар олорор сахалар ааҕыллыбаттар — туллан түспүт аата туллан түспүт. Манан сэдиптээн хаһан эрэ кэлии омук уолаттарын — азербайджаннары кытта кэпсэппиппин өйдөөн кэллим. “Ээ, сахалар инникигит суох”, — диэбиттэрэ кинилэр. Мин бастаан ыстал буолбут ыаһах быһыытынан “нууччаларга бас бэринэн сылдьаҕыт, саатар араспаанньаҕыт сахалыы буолбатах” диэхтэрэ дии санаабытым. Ону баара: “Кыргыттаргытын туппаккыт. Кыргыттаргыт омук дьонун кытта көҥүл күүлэйдииллэр, эргэ тахсаллар” – диэн буолбута.
Илэ этиттэрии холобура
Соторутааҕыта социальнай ситимнэргэ кыргыс уолаттара айдааны тардалларын тарҕаттылар: “Атын омуктары кытта күүлэйдиир кыргыттарбытын “сааттаах остуолбаҕа туруоруохха” – диэн ыҥыраллар эбит. Социальнай ситимнэргэ олорооччулар, билллэн турар, күүгүнэһии кытаанаҕа: “Кими кытта таптаһалларын бэйэлэрэ билэр буоллахтара, ону кинилэр билиэхтээхтэр дуо!”
Аныгы үйэҕэ, кырдьык даҕаны, сатамньыта суох курдук. Ол гынан баран айылҕа кырдьыгын тоһоҕолоон кэбиһиэххэ:
Дьахтар, туох-ханнык иннинэ, удьуорун иһин туруулаһар. Ол удьуора ханнык омуктан салҕанарыгар наадыйбат — “таптаатаҕына тайахтаахха тахсар”;
Эр киһи көмүскүүр, араҥаччылыыр аналлаах (биллэн турар, бу үйэҕэ бары буолбатах — сөбүлэспэт дьон салгыы ааҕымаҥ). Дьиэ кэргэнин, омугун, норуотун, ийэ дойдутун. Айылҕа оннук айбыт.
Ханнык баҕарар омук аҕа баһылыктара, эр дьонноро омуктарыгар, уустарыгар куттал тирээн кэлбитин, этэргэ дылы, көхсүлэринэн сэрэйэллэр. Былыр хотугу омуктар удьуордара тыыннаах хааларын туһугар кэлэр-барар ыалдьыттарыгар ойохторун уларсаллар этэ диэн буолар. Хаан уларытаары, чэгиэн удьуорданаары. Бу көстүү кинилэргэ эрэ баар буолбатах эбит. Былыр Хами оазиска олохтоох уйгуурдар кэлэр-барар атыыһыттары ойохторунан күндүлүүллэрэ. Оттон билигин кыргыстар Кытайтан тоҕу анньан кэлбит уйгуурдартан кыргыттарын көҥөнөөхтүүллэр.
Уопсайынан кыргыстар да, казахтар да нууччалартан өлбүт-сүппүт курдук тыллаһаллар да, кытайдар обургулар, бука, атын дьон буолуо эбээт! Эмиэ хаһааҥҥыларын эрэ курдук Арассыыйаттан көмө көрдөөн сулана сылдьар буолаайаллар, бэрт сотору кэминэн?
Бу экзогамия диэн көстүү көмүскэнии баар-суох суола буоллаҕына, ол аата тиһэх кэрдиискэ кэлбит эбиппит диэн санаан кэбиһиэххэ наада.
Биллэн турар, сорох учуонайдар Лев Гумилев түөрүйэлэрин ылымматтар эрээри, кини ырытыыларын сорох түгэннэрэ дьиҥ-чахчы олоххо баар курдуктар эбээт. Холобур, кини этэринэн, Осман импиэрийэтин экзогамия сиэбит.

Ол курдук XVI үйэҕэ туроктар киһи ислам итэҕэлин ылынна да бүтэр дии саныыллар эбит. Мусульманин уонна султаны ытыгылыыр, киниэхэ бас бэринэр эрэ буоллун. Онон бастаах-көстөөх дьон гаремнарыгар араас омук дьахталлара симиллибиттэр, ыамаларын элиитэ эргимтэтигэр ыһан кэбиспиттэр.
Лев Гумилев суруйар: “XVII үйэҕэ Үрдүкү Порта буомуруута оччотооҕу турок суруйааччыларын болҕомтолорун тардыбыта. Кинилэр этэллэринэн, буомуруу төрүөтүнэн “аджемогланнар”, ол эбэтэр ренегаттар (итэҕэллэрин уларыппыттар) буолаллар. Ол да буоллар, неофиттар эрэбил дьон буолалларыгар саарбахтааһын суох эбит. Сорох ренегаттар олус хамсатыылаах уонна туһалаах дьон эбиттэр, холобур, француз Капрелю уонна грек Хайраддин Барбаросса. Оттон үгүстэрэ “сылаас миэстэни көрдүүллэр” уонна синекураны визирдэр полькаларынан, хорваткаларынан, итальянкаларынан, гречанкаларынан уо.да. омук дьахталларынан толору гаремнарын нөҥүө булаллар. Бу дууһаларыгар итэҕэлэ уонна сокуона суох (ni foi ni loi) хаамаайылар осман этноһун урусхаллаабыттара, онон хайы-сах XVIII үйэҕэ дьиҥнээх османнар бэйэлэрин дойдуларыгар батталга-атаҕастабылга сылдьар балаһыанньаламмыттара”.

Ол эбэтэр, ханнык баҕарар судаарыстыба туруктаах буоларын мэктиэтэ — элиитэ хайаан да төрүт олохтоох буолуохтаах.
Метисация, ол эбэтэр сиэнчэрдээһин курдук хаан булкуһуутугар үөскээбит удьуордар, Гумилев суруйарынан, үһүс-төрдүс көлүөнэҕэ өлөн-сүтэн хаалаллар эбэтэр ийэлэрин уонна аҕаларын тардыытынан арахсаллар. Биллэн турар, ханнык баҕарар киһиэхэ икки аҥыы ыыра тартара сылдьара улахан таһаҕас буоллаҕа. Ол аата, оннук быһыы дьон уйулҕатын урусхаллыыр эбэтэр иккиттэн биир суолу тутуһарга күһэйэр диэбит быһыыта буолуо дуо?
Ол эрэн, бэйэбит диэки эргилиннэххэ, биһиги “бааһынайдарбыт” үксүгэр “сахатааҕар ордук саха” буолаллара баар суол. Ону быһымах быһыыга, мүччүргэннээх сырыыга, өлөр-хаалар күҥҥэ-дьылга эрэ кырдьыгын-сымыйатын тургутуохха сөп. Уонна хайдах билиэххиний?
Үс улахан судаарыстыба холобура баар: Турция, Индия уонна Персия. Турцияны (Осман импиэрийэтин) “аджемогланнар”, Индияны англичаннар үрэйбиттэрэ. Импиэрийэ эстибитэ, Индия икки судаарыстыбаҕа хайдыбыта (Пакистан), арай Персия (Иран) эрэ чөл туруктаах баччаҕа тиийэн кэллэ. Олохтоох элиитэ баһылыыр-көһүлүүр буолан диэн быһаччы этиллэр.
Ол эбэтэр, экзогамия омук сыыйа-баайа эстэр суола буоллар. Кэскил суола — эндогамия. Бэйэ омугунан ыал буолуу.
Ону баара, сахалыы иһитиннэрэр-биллэрэр сириэстибэлэр саамай уруйдуур-айхаллыыр, киэҥник сырдатар сонуннарынан ханнык эрэ кыыс омукка кэргэн тахсыбытын, ханна эрэ омук дойдутугар олорорун, онно оҕоломмутун-урууламмытын туһунан буолар. “Кыымтан” саҕалаан, тэлэбиисэргэ, социальнай ситимнэргэ, “кылабачыгас” сурунаалларга тиийэ. Көөчүктээһин кэриэтэ.

Биһиги дьэбириэйдэр эбэтэр эрэмээннэр курдук аан дойду үрдүнэн биллэр миллиардер дьонноох диаспоралары тэрийэр кыахпыт суох. Онон-манан бытанан эстэр эрэ кыахтаахпыт.
Биллэн турар, кыраныысса таһыгар эргэ барыы олус маассабай буолуон сатаммат — ким биһигини онно кэтэһэ сытара баарай. Арай бу көстүүнү тула эккирээһин, сөҕүү-махтайыы, уруйдааһын эстии-быстыы уйан “чуораанчыга”, бастакы бэлиэтэ буолуон сөп. Гумилев толкуйун тутуһар буоллахха. Кыргыс уолаттара утараллар, ол аата кинилэргэ эр дьон хаана кэм да баар эбит.
Баары баарынан, суоҕу-суоҕунан — СУР.
Источник: http://yakutians.com/
Бу биир сэргэх санааны киллэрэбин. Ким туох диир? Дьон - сэргэ син толкуйдаан эрэр эбит.
То5о наар атын омуктары утуктэ, уорэтэ сатыыбыт? Бэйэбит да обугэлэрбит элбэ5и онорон, этэн-тыынан барбыттара. Билигин орто уорэхтэри дэлэтиэххэ наада. Боростуой, олоххо сыаналанар улэни таьаарыахха этэ. Механик, сварщик, тутааччы, тыа хаьаайыстыбата... Заочно араас урдук уорэхтэри суох онорорго! Онтон туох да учугэй улэьит тахсыбат. Дьинэр, билинни ыччат туох да куьа5ана суох. Уорэтээччилэрбит, тойотторбут эппиэттэспэттэр. Не мы такие, а жизнь такая.
Дьинэр Саха ойдоо5о хайа да омукка тэннэспэт буолла5а. Урут улуу дьоннорбутун эспэтэхтэрэ буоллар тоьо сайдыбыт буолуо этибитий? Туох дии саныыгыт? Ньо5ойбутун киллэрдэхпитинэ мээнэ бэриммэт норуот буолуохпут да... Куттаспыт, бэйэмсэхпит бэрт. Бэйэ туьугар кими ба5ар уган, таннаран биэриэх омукпут. А5ыйах бэйэбитин сиэьэн...
1. Уоһугар уоһаҕа куура илик уол оҕо уонна сиппит - хоппут эр киһи диэн атын буоллаҕа... өйдүөххэ да баар эбит.
2. "Сэргээһиннэрим" - олоххо араас сыһыан, киэҥник көрөн ырытыы. Ону, барытан да буолбатар, ылыныахха сөп, эбэтэр суох. Киһини толкуйдаталлар дии саныыбын.
3. Кими да кытта "өй" былдьаспаппын. Тус көрүүбүн, санаабын суруйабын. Онон миигиттэн өйдөөх буоллаххытына ол эһиги ДЬОЛГУТ буолар. Ол өйгүтүн дьоҥҥут, дойдугут туһугар анааҥ. Ол, эр бэртэрэ, акаары диир дьахтаргытын кытта тоҕо аахсаҕыт?
Кырдьаҕастар өй-санаа үөрэҕинэн дьарыктанан эрэллэрэ махталлаах суол. Арай таба суолу тутуһаллара ирдэнэр. Өй-санаа үөрэхтэриттэн таҥара үөрэҕэ саамай табалара, сахалыы таҥара үөрэҕэ оҕо сайдан иһэр өйүн-санаатын таба суолунан салайар. Сахалыы таҥара үөрэҕэ барыларыттан таба уонна олус былыргы кэмнэргэ үөскээбит.
"Туох барыта икки өрүттээх" диэни сорохтор сөбүлээбэтэҕэ буолаллар эрээри, бу айылҕа төрүт тутугуга буолар. Сайын кэнниттэн кыһын син-биир кэлиэҕэ, барыны-бары уларытыаҕа.
Бу уларыйыыларга киһи сөп түбэһэн биэрэрэ ирдэнэр.
Тыа эр дьоно интригалыыр энин бириэмэлэрэ, кучу мачы гынар условиелара даа суох. Куннээ5и тубуктэрэ элбэх буо. Аныгы уйэ5э дьиэ уот, хотон суеьу, техника ол бу. мин чугаспынан олорор эр дьону ылан холобурдаатахха маннык: биир улэлиир, хотон керер, биир пенсионер олорор, хотон керер, биир дьиннээх альфонс-ойо5о хотун, биир суоппардыыр, биир улэлээх, хотон керер, ессе биир эмиэ улэлээх, тобус толору суеьулээх хотонноох, биир эдэр а5а кыра улэлээх, хотонноох, биир хотонноох, улэтэ суох, ойо5о улэлиир, Чугаьынан итинник. Куорат дьээдьэлэриттэн уратылаахтар бе5е буо
хас да сыл буолан баран бу форумна тугу кэпсииллэр киирэн көрдүм. Саха иэдэйдэ диэни мин ылыммаппын. Ыарыыны да быраастарбыт кыайар туруктаахтар. Бу ыарыыга ыалдьан сытан тахсыбыт буолан этэбин. Быраастарбыт 80 бырыһыана сахалар. 2 поликлиника урут барыта нуучча буоллаҕына 80 бырыһыана эмиэ саха буолбут. Эндыбал үлэситтэрэ 70 бырыһыана эмиэ саха. Алмазы анабар 90 бырыһыана саха. мас дьиэ тутааччы 100 бырыһыана саха. министиэристибэлэргэ, онно манна тэрилтэҕэ киирдэххэ үксэ саха. Саха норуотугар олоххо араас уларыйыы куруук үчүгэй өттүнэн тахсар эбит диэн өйдөөн көрөбүн. Сэбиэскэй былаас кэлиитэ саха сайдарыгар сүрдээх төһүү буолбут. Аны бу Союз эстиитэ эмиэ сайдыы богонү биэрдэ. Санаан көрүҥ эрэ. урут дэриэбинэҕэ биир оһохчут баар буоллаҕына киһи бары оһохчут. Сыбаарсык көрдөһүккэ сылдьар буоллаҕына киһи бары сыбаарсык. Онон саха сайдар доҕоттор.
Сөбүлээ бу сири, халлааны.
Умнума эн саха буоларгын!
Таҥара чочуйбут оҕото,
Омугун уус тылын харыстаа!
Тулалыыр эйгэҕин эн сэҥээр,
Сүрэххин сылаанньыт, эн сымнат.
Дойдубут кэрэтин эн сэргээ,
Эйгэлиин кэпсэтэ эн үөрэн.
Баҕардар сөбүлүү үөрэниэҥ,
Чэлгийэр бу сирэм дойдуну.
Баҕардар кэрэхсиир эн буолуоҥ
Бу айгыр силиги кэрэни.
Тулалыыр эйгэҕин эн сэҥээр,
Сүрэххин сылаанньыт, эн сымнат.
Дойдубут диктитин эн сэргээ,
Эйгэлиин алтыһа эн үөрэн.
Бу сиргэ чочуллан эн бааргын,
Бу дойду мааныта буолаҕын,
Ытыктаа төрөппүт ийэҕин,
Харыстаа улааппыт биһиккин.
Тулалыыр эйгэҕин эн сэҥээр,
Сүрэххин сылаанньыт, эн сымнат.
Дойдубут дьиктитин эн сэргээ,
Сипсийэн кэпсэтэ эн үөрэн...
Чаҕаан.𐰱𐰍𐰤
Арҕааҥҥы идеология сабыдыала дьахтар аймаҕы өрө тутта,ол эбэтэр матриархат .Ислам,будда уо.д.а. итэҕэли батыһааччыларга,төттөрүтүн, дьахтары күүскэ туталлар,дьахтар кыыс оҕону төрөөтөҕүнэ сэмэлииллэр, куһаҕан диэн ааҕаллар,уол оҕону төрөөтөҕүнэ үчүгэй диэн ааҕаллар,дьахтары салайааччы дуоһунаһыгар олордубаттар, судургутук этэр буоллахха.Онтон Саха омук итэҕэлэ мөлтөх,суох кэриэтэ.Былыр өбүгэлэрбит дьахтары күүскэ тутан олорбуттар,эр киһини утары көрбөт,киниэхэ утары тыл бырахпат, кини эппитин толорон иһэр курдук.Билигин буоллаҕына дьахтар аймах най барда.дьахтар салайыы балаһатыгар тахсыыта элбээтэ.
Биһиги эр дьон үйэбит кылгас.Мин дойдубар 80-х икки оҕонньор,сэттэ эмээхсин,70-н ааспыт 4 оҕонньор,15эмээзхсин,60-н ааспыт 8 эр,20дьахтар баар.Дьахтар үксэ огдооболор,аҥардастар да бааллар.Бу олохторуттан эрдэ барбыт эр дьон үксэ колхоз,совхоз,оттон кэтэх сүөһүлэрин көрөн биир өрөбүлэ суох үлэлээбит дьон этилэр.Арыгыһыттар да бааллара,онтон сылтаан өлбүттэр да бааллар.
Икки сыллааҕыта ынах,сылгы бөҕөнү көрөн истэн олорбут абаҕам сүрэҕинэн эмискэ охтон барбыта.Оҕолорун,сиэннэрин туһугар, кинилэргэ дьиэлэригэр,массыына ылалларыгар тугун да харыстаммакка мөхсөрө.Кэргэнэ учуутал,сүрдээх тыллаах,абаҕабын мөҕөн этэн,ыыстаан биэрээччи.Бу уһун кыһыны быһа соҕотоҕун хотон көрөр,сайын от бөҕө оттуур,оттук маһын мастыыр,аны ынах ыан үүт туттарар эрин дьоҥҥо туох да туһата суох,мин хамнаспынан аһаан олорор арыгыһыт бөөхүллэ диэн таххааччы.Ыарахан үлэттэн сылаатын таһааран арыгы иһэрэ баа буолбат.60-н туолан баран миэхэ сүрэҕим ыалдьар,тохтуу тохтуу тэбэр диэччи,көрдөр эмтэт диэтэхпинэ,оо хотоммун ким көрүөй диэхтээччи.Ол сылдьан охтон тута барбыта.Эмээхсинэ сонно сүөһүтүн эһэн,.техникатын атыылана баран куоракка кыйаарбыта.Мин абарарым диэн абаҕабын кэргэнэ мин хамнаспар иитиллэн олорор диириттэн буолааччы.12тыһ.пенциятын сыыһын эмээхсинэ тутан ылара.
Атын да сирдэргэ маннык олохтоох дьон баара буолуо дии саныыбын.
Айыл5а сокуонунан эр киьи да дьахтар да уйэлэрин уьуна биир. Эр дьоннор арыгыны элбэ5и иьэллэр, табахтыыллар, тоноллор-хаталлар, ол тумугэр доруобуйаларын мелтетен кэбиьэллэр. ЗОЖ тутуьаллара буоллар, элбэх эр киьи тыыннаах буолуохтаах этэ. Оссе эбиитин криминалтан, оьолтон элбэх эр киьи елер. Анардас массыына авариятыттан сыл аайы Саха сиригэр ортотунан 50 эр киьи елер. Ууга туьэннэр эмиэ итиччэ киьи былдьанар. Эр дьоннор ол иьин сылтан сыл аайы а5ыйаан иьэллэр. Бэйэтэ сэрии курдук...
Эьиги наьаа оро баран эр киьини сыаналаабат буолуугутуттан.
Санаан кор! Урут, эр киьи дьиэтигэр тоьо кыалларынан а5алара. Билигин? Куну быьа таьа5ас таьан да буоллун, суоьу корон да5аны, олорон а5албыт харчытын мыына5ыт. Элбэхтэн элбэ5и кордуугут, ол кэмнэ эр киьини улту уо5эн, сирэй-харах анньан бара5ыт.
Оннукка тубэспит эр киьи сургэлиин тостор, майгылыын кэхтэр буолар!
Эр дьону бөҕөргөтөр үөрэх сахалыы таҥара үөрэҕэ буолар. Көрсүө, сэмэй, үлэни кыайар эр дьон омугу сайыннараллар.
Талаан, дьоҕур диэн хас киһи аайы тус-туспалар. Төрөппүттэриттэн бэриллэн иһэр буор кут суолтата манна биллэр.
Хааһах, танара уорэ5э да буолбатар... Саатар хас биирдии киьи, уоьэттэн ананан кэлбит дьо5урунан уунэн сайдан олороро эбитэ буоллар... Кыра о5о туохха сыьыаннаа5а эрдэттэн биллэр. Ону таба таайан, о5о дьо5урун сайыннаран, ол дьо5урунан уорэттэрэн, киэн суолга таьаарарбыт буоллар "УЛАХАН" киьи буолуо этэ дии саныыбын. Боростуойдук эттэххэ: Механик буолар аналлаах киьи хайдах да учугэй адвокат буолбат. Эбэтэр дьону эмтиир аналлаах киьи хайдах да учугэй экономист буолбат. Иистэнньэн, тимир уустара, мас уустара, худуоьунньук о. д. а. Бу барыта киьиэхэ айыл5аттан бэриллэр.
Не всё так трагично! Ол агыйах эр аргылаабыта, бездельниктаабыта, дармоедтаабыта, бичтээбитэ, ологор сатамматага эр дьон барыта диэн буолбат. Сатабыла суох, мелтех эр киьи ханна барыай? Ханна багарар кестер суол. Онтон киьи эрэ кэлэйэр. Бу форумна да кестерунэн энин араас киьийдэх барыта баар курдук керебун. Ыраагынан сырыттыннар эрэ диибит. Олох уерэтэр. Выживает сильный, и это называется естественный отбор. Билигин эмиэ биир сана олох уктэлигэр киирэн эрэбит. Ким тебелеех, булугас ейдеех, сурэхтээх, улэлээх иннин хоту барыа, мелтех киьи дьылгата биллэр. Благо мин тула оннук эр дуомнара суохтар. Бары улэ-хамнас, ыал убаастанар агалара, сорохтор эьээлэр, эдэр ыччаппыт эмиэ кэскиллээх, уерэхтээх-улэлээх, бэйэлэрэ эмиэ туспа дьогурдаах, дьарыктаах, уже сорохторо эдэр ыал дьон. Ити эмиэ барыта тердугуттэн, тереппут иитиититтэн, тулалыыр эйгэгиттэн тутулуктаах.
"Уус оҕото - уус буолар" диэн этии буор кут бэриллэн иһэрин биллэрэр. Уус төрүттээхтэр үлэни кыайар кыахтара улахан. Саха омук олус уһун үйэлээх буолбута үлэни кыайарыттан тутулуктаах.
Тимири уһаарыыны, уһаныыны баһылаабыт саха уустара 2,5 тыһыынча сыллар анараа өттүлэриттэн бааллар.
Дьон эмиэ икки өрүккэ арахсаллар:
1. Эр дьон.
2. Дьахталлар.
Бу икки өрүттэр хардары-таары баһылыыр оруолу былдьаһаллар. Сэбиэскэй былаас кэмигэр дьахталлар баһылаан салайбыттара, үлэ кыаттарбат кэмэ кэлбитэ.
Билигин ырыынак кэмэ. Күүстээх, кыахтаах үлэһит эр дьон баһылыыр кэмнэрэ. Кытаатыҥ, эр бэртэрэ.
Хааһах, саха дьахтара барахсан курдук тулуурдаах, уран, уйан, үлэһит суох ини. Оннооҕор аргыһыт эрдэрин көмүскээн аймахтарын кытта кыыһырсар,кэпсэппэт буолар түгэннэрэ баар ээ. Биир элбэх оҕолоох ыал ийэтэ кэргэнигэр аҕыйах арыгы тигистин диэн исиһэ сылдьан бэйэтэ эмиэ арыгыһыт буолбут тыа дьахтарын билэбин уонна сөҕөбүн эрэ. Төһөлөөх дьахтар итирэн уулуссаҕа охтубун эрдэрин булан дьиэлэригэр сыһан - соһон аҕалан сыыйа син киһи гыммыттарай? Дьиэ - уот, оҕо көрүүтэ,хаһаайыстыба түбүгэ барыта кини, дьахтар, дьарамай санныгар сүгэн күн бүгүҥҥэ кэллэҕэ... саха дьахтарыгар пааматынньык тутуохха, сүгүрүйүөххэ эрэ наада. Кини эр киһини хаһан да баһылыы сатаабатаҕа, төһө кыалларынан өрө тута, үөһэ таһаара, киниэхэ тирэх буола сатыыр. Эр дьоннорбут онно сөп буолбакка, ааһа баран, алын көрүөхчэ буоллулар быһыылаах. Бу форумҥа оннук саҥа быгыалаан ылар. Дьахталлар дьиэн биһиги эһиги ийэлэргит, эбэлэргит, хотун ойохторгут, балтыларгыт - эдьийдэргин, кыргыттаргыт буоллахпыт. Сахалыы иитиилээх САХА ДЬАХТАРЫГАР сүгүрүйүөххүтүн эрэ сөп.
Мин аҕам бокуонньугу ахтан санаан ааһабын.
70-80-с сылларга күүһүн харыстаммакка үлэлээбитэ
Тракторист буолан от,мас тиэйэрэ.-50 гр.тымныыга
трактора алдьанан хас да көстөөх сиртэн чараас таҥаһынан
дэлби тоҥон бабыгыраан киирэрин өйдүүбүн.Тымныы гаражка
трактор анныгар сытан оҥосторо.Онтон сылтаан доруобуйата
алларыйан кылгас үйэлэммитэ.Биһиги кини оҕолоро
аҕабыт үлэлээн аахсар хамнаһынан дьоллоох оҕо сааһы
ааспыппыт.Биирдэ эмэ итирик кэллэҕинэ ийэбит сымнаҕас
куолаһынан чэ киирэн утуй,сылайдаҕыҥ диэтэ да утуйан
хаалара.Хаһан да оҕолорун мөхпөтөҕө.Кинини оҕолоро сиэннэрэ
хаһан да умнубаппыт.
Хайҕааһын аһара бардаҕына арбааһын, киһиргэтии үөскээн тахсар. Сылга хас эмэ күн бырааһынньыктыыр дьахталлар бэйэлэрин билинэллэрэ аһара баран сылдьар, эр дьону арыгыһыттар диэн этэн өссө түһэрэ сатыыллар.
Ырыынак үлэттэн эрэ тутулуктаах. Үлэни кыайар эр дьон сотору биллэн барыахтара.
Бывший мэр Иркутска Дмитрий Бердников назначен исполняющим обязанности первого заместителя главы правительства Якутии. «Указом главы Республики Саха (Якутия) от 12 ноября 2020 года Бердников Дмитрий Викторович назначен исполняющим обязанности первого заместителя председателя правительства Якутии. Он будет заниматься вопросами организации и сопровождения работ по строительству Ленского моста», — говорится в сообщении на официальном сайте республиканского правительства. Последние полгода господин Бердников работал в должности и.о. первого заместителя губернатора Иркутской области. 20 мая 2020 года сессия заксобрания не согласовала его кандидатуру на пост первого зама, в итоге ему пришлось трудиться в ранге и.о.
Дмитрий Викторович Бердников туhунан бу видеоҕа көрүҥ:
https://youtu.be/eXYQbgvzxdM
Генпрокурор РФ Юрий Чайка отой да бандьыыттары крышалыыр коррупционер-мафиози эбит бта.
+79141017942
Сэргээммин ити үөһэ киллэрдим. Сахалар Ил Дархаммытын өйүөхтээхпит. Араас түһэрэр, холуннарар этиилэри утары этиниэхтээхпит. Саҥата суох, сөбүлэспит курдук, сылдьыбакка. Кини тула түмсүөххэ наада.
оьургэттим ду дии сылдьабн
