[Сообщение редактировалось]
Саха тылыгар эһиги диэн обращение биир киһиэхэ суох. Бу тема куруук тахсар, тахса да туруо. Нууччалыы вы дии сатыыллара тохтообот, тохтуо да суоҕа дии саныыбын. Эдэр киһи саастаах, ытыктыыр киһитигэр эһиги диирэ сөп курдук буолбатах дуо? Эбэтэр билбэт киһигэр эн диириҥ хайдах эрэ сыыһа курдук дии.
Быйанг, олох сыыһа быһаараҕын диибин.Эһиги диэн сөп,бу тылынан убаастабыл,билбэт киһигэр төттөрүтүн культура курдук көстөр.Ты диэбитиҥ,эй!диэн ыҥырбыт тэҥэ.Манна туохха өһүргэнэн итириккэ,иирбиккэ тиийдиҥ?
Эһиги диэн тылы олохтоохтук сурукка киллэриэххэ баара,тылынан букатыннаахтык киирдэ.
Нууччаларыҥ даҕаны үчүгэйдик билсэн баран можно на ты диэн ыйыталлар.Интеллигенция и бомонд?культура быһа сиэбит дьоно дьэ буоллаҕа на вы.
Намыһах культуралаах эҥин диэн олох сиикэйдээмэ.
Ити, биир киһини "Эһиги" - диир, киһи - намыһах культуралааҕын, куһаҕан иитиилээҕин эрэ көрдөрөр. - Үтүктээйи, бэйэтин туруга намыһах эрэ дьоннор биир киһини "Эһиги" дииллэр.
Нуччаларга "Вы" диэн, киһини убаастааһын буолбатах, киһи бэйэтин туспа эйгэтин, (личное пространство), уонна "Вы, уонна "Мы" - диэн өйдөбүлгэ дьоннору араарааһын. Билбэт киһини бэйэҕэр чугаһаппат туһугар "Вы" дэттэрэллэр, билбэт киһигэр чугаһыы сатаабаткын көрдөрөргөргөр "Вы" - дииэллэр.
Билинҥи кэмҥэ, ханнык даҕаны омуктар биир киһини элбэтэн ыҥырбаттар, ити нуччаларга эрэ хаалбыт, нуччалар бэйэлэрэ туспа культуралаахпыт диэн илдьэ сылдьар, харыстыыр майгылара. Саха тылыгар итинник саҥарар киһи намыһах культуралааҕын эрэ туолһулуур
Итак проблема есть, проблема живет. Обращение на ВЫ в якутском языке нет, это факт. Эьиги -обращаются к незнакомым и ради уважения это тоже факт. В связи с пожизненным сближением с русской культурой обращение на ВЫ имеет право на жизнь. НО! в обращениях к знакомым (если они не косятся в обиде) можно и нужно обращаться на -Эьиги. Использование обращения ВЫ на якутском языке требует искусного такта и стратегии в общении. Может статься что обращаясь на Эьиги вас примут за необразованного мещанина, а может за высококультурного человека. Все зависит от ситуации и субъектов общения. Однозначно верно то, что ко всем повально обращаться на "Эн" тоже не стоит. Со временем лет эдак через 150, в мире образуется общая культура общения и говоря на НЕОрусском языке обращаться на ВЫ не будут. Тогда в НЕОякутском языке обязательно исчезнет проблема Эьиги. Кстати обращение на ВЫ исходит от высокомерия дворян, считавших себя в удвоенном качестве. Для иностранцев обращение на ВЫ, Эьиги очень забавное отступление от общего человеческого общения.
Тылбаьа,
Нуччалаан убаастаан "Вы" диэбэттэр. Бэйэ-бэйэлэрин убаастыыр, билсэр, бэйэ-бэйэлэрин тэҥнээҕинэн ааҕар буолхтарына, эбэтэр табаарыстыы буоллахтарына "Ты" диэнҥэ көһөллөр.
Аны туран, нуччалар интилегенция уона бомонт өттүтэ бэйэ-бэйэлэрин хара маҥнайгыттан "Ты" дииллэр. Сөбүлээбэт эрэ киһилэрин "Вы" диэхтэрин син.
Соготох бэйэбин утары керен туран эьиги диэтэхтэринэ биир бэйэм себулээбэппин ,ессе ылагыт да дииллэр киьи абарыах ,соготох бэйэм иккис Я быттан ыйытар буоллагым дуу ,саха тылыгар Эн дэнниллэр ,впрочем урукку уерэппит орфографиялара сииккэ симэлийдэ бадага ,хайдах санарагын да оннук суруйуллар буолла быьылаах ,кыым хаьыат кеметунэн ,ейдуу сатаан хат хат аагабын статьяларын или ыстатыйаларын ити кыым хаьыаты
Итак проблема есть, проблема живет. Обращение на ВЫ в якутском языке нет, это факт. Эьиги -обращаются к незнакомым и ради уважения это тоже факт. В связи с пожизненным сближением с русской культурой обращение на ВЫ имеет право на жизнь. НО! в обращениях к знакомым (если они не косятся в обиде) можно и нужно обращаться на -Эн. Использование обращения ВЫ на якутском языке требует искусного такта и стратегии в общении. Может статься что обращаясь на Эьиги вас примут за необразованного мещанина, а может за высококультурного человека. Все зависит от ситуации и субъектов общения. Однозначно верно то, что ко всем повально обращаться на "Эн" тоже не стоит. Со временем лет эдак через 150, в мире образуется общая культура общения и говоря на НЕОрусском языке обращаться на ВЫ не будут. Тогда в НЕОякутском языке обязательно исчезнет проблема Эьиги. Кстати обращение на ВЫ исходит от высокомерия дворян, считавших себя в удвоенном качестве. Для иностранцев обращение на ВЫ, Эьиги очень забавное отступление от общего человеческого общения.
наборбукв, дьээбэрэн 'биһиги ылабыт..' диибин, ол аайы кынчарыйан кээһэллэр, эбэтэр истибэтэҕэ буолаллар.
Наһаа быһаара турбатах киһи. Дьон санаатыгар да бас билэрэ бачча кырыымчык кэмигэр туох диэн тэһитэ барыахтара биллибэт. Онон ыйыстан эрэ кэбиһэбин, туох эрэ буруйдаммыт киһи курдук
Билэр киһигин эн "ты "диигин, билбэт киһигин эһиги" вы "диигин," мы" диэн билэттиигин буо," вы" диэн билэттээбэт дьонун:-)
Нуучча да тылыгар "эhиги" диэн тыл хойут киирбитэ, революция кэннэ, били "каждая кухарка может управлять" са5ана. Общество алын араната дворяннарга туhаайан санарарын киллэрбиттэр буолуохтаах. "Ваше сиятельство, Мы, Николай вторый и т. д.". Атын омуктарга со5отох киhиэхэ " эhиги" диэбэттэр ээ...
Кимиэхэ этэриҥ биллибэт...
АКААРЫ ЭБИККИТ диигин
онтон
БҮТЭРБИТИҤ диигин
?????????
киһи өйдүүрүн курдук суруйуоххун
били
КУС-ХОРО ТЫЛЛААХТАР диэн бу эн курдук тыллаахтары этэллэрэ эбитэ ду?
ДЬИКТИ БААР???
БААР быһыылаах!...
Дьэ,
уустарбыт даҕаны элбээн бардылар,
СИБИГИНЭЙ УУҺА диэннэр эмиэ бааллар этэ,
манна.
...
Автор сыыһа толкуйдуугун, Эһиги диэн сөпкө ыйытар, ити эбиһээт хас даҕаны киһиэхэ туһаайан этии буолбатах, икки өйдөбүллээх обращение. Иккиттэн ордук киһиэхэ эбэтэр убаастабыл быһыытынан туттуллар. Холобур маҕаһыыҥҥа "Эн, тугу ылаҕын? ", - диэн ыйытык үгүс дьону өһүргэтиэх курдук, мин холобура итинник ыйыттахтарына өһүргэниэх курдукпун, доҕорум да атаһым да буолбатах киһи тоҕо итинник миэхэ обратись гыныахтааҕый?
Эн курдук толкуйдаах МИЛАҕытын ылан көрүҥ...
...
...
...
хайдах курдук сэнэбиллээхтик миигин ЭН дии түһэ-түһэ холдьоҕорун көрүҥ
өссө ол этпититтэн үөрэр ду, күлэр ду?
үөрэр эрэ-күлэр эрэ, онтун бэйэтэ даҕаны өйдөөн араарбат быһыылаах.
Ис-иһигэр киирдээххэ:
бу ЭҺИГИ КУЛЬТУРАҔЫТ буолар
сирэй-көрбөх (лицемер, чаҕыр, подхалим) МЕНТАЛИТЕТа
...
...
...
Рядовая,элбэхтик бырахтарарыҥ иһин,форумҥа маннык мээрилиир эбиитин тылы кэбилээн суруйар дьахтары (оно дуу)манна абааһы көрбүтүм ыраатта.Прозрачнай курдук көрө сатыыбын,мииигин сэнэбиллээхтик хаарыйан суруйбут буоллаххына,онтун да айан суруйар,халлаан суруксута диэх курдук,тоскун ылыаҕыҥ,үрдүгэр оһуохайдаан ааһыаҕым,тэйиччи сырыт диэн сэрэппитим ыраатта,пилосоп хренов.
Манна тылы ырыта,кэпсэтэ киирдэххэ Быйаҥ,рядовой курдуктар ыһан кэбиһэллэр,биири мээрилээн тахсаллар,шуты.
"Эьиги" диэ ), олох абааьы коробун инник дииллэрин. А5а саастаах дьонно, тойотторго да5аны "Эн" диибин биир бэйэм, оьугрэнээри кыннахтарына "Хорошо! Вы (текст обращения на русском)". Нельзя сравнивать уподоблять разные языки и еще хуже пытаться ассимилировать. Есть -есть! Нет-нет! Ис испэр кулэ саныыбын инниги иьиттэпинэ, обургэнээччибин инин ).
Аны оскуолаҕа сахалыы биир киһини эһиги диэ суохтааххыт диэн үөрэппэттэр быһыылаах. Мин эмиэ сүөргүлүүбүн эһиги дииллэрин.
Ким туох дииринэн диэтин ээ, того дьонно бэйэгит санаагытын навязывайдыы сатыыгыт, хас биирдии киьи дьонно хайдах обращайся гынара бэйэтин бырааба, мин эмиэ бэйэбиттэн ага, эбэтэр билбэт дьоммор эьиги диэн обращайся гынабын, бэйэбэр эмиэ сорох дьон оннук дииллэр, туох да суергутэ суох. Наоборот, саха культурата сайдан иьэр курдук керебун.
Служак,
Саха дьонноро улаханнык өһүргэнэллэр, "Эһиги" диэн ааттаатахтарына. Саха тылыгар биир киһини "Эһиги" диэн хаһан даҕаны этиллибэт. Ити культурата суох, куһаҕан иитииллэх, үтүктээйи дьоннор нуччалыы тылга майгыннатан саҥараллар. Нучча эрэ тылыгар биир киһини элбэтэн "Вы" диэн саҥараллар, ону даҕаны, билбэт, бэйэҕэр чугатыаххын баҕарбат дьоннорго итинник этэллэр. Нуччалартан атын омуктар биир киһини элбэтэн саҥарбатттар. Нуччалары үтүктэн сахалыы тылга биир киһини "Эһиги" дэттэрээри гынаҕын дуо?
Олох алдьатымаҥ сахалыы тыл туругун.
Эн уонна эhиги
Саха тылыгар хайдах да киhи буоллун соҕотох буоллаҕына"Эн" дэнэр. Эн диэтэххэ кими даҕаны ө Оннооҕор, дьиҥинэн, нууччалар таҥараларыгар ЭН дииллэр, ЭҺИГИ диэбэттэр. Саха киһитигэр ЭҺИГИ диэтэххэ ол аата кинини эрэ буолбакка аймахтарын, доҕотторун, нэһилиэгин дьонун кытары хабан ылар курдук. Киһини сэмэлээн этэллэригэр ЭҺИГИ диэтэхтэринэ туох кини билэр чугас алтыһар дьоно кытары сэмэлэнэр курдуктар. Онон соҕотох киһиэхэ хаһан баҕарар ЭН дэниллэр. Итиннэ киһи өһүргэнэрэ суох.
Чэ доо.., хайдах да токкуйдааҥ ити һахалыы мэнтэлитиэт өлүктүйбүтүн түмүгэ. Билиҥҥи киһи бастаан нууччалыы токкуйдуурун кэрэһэлиир, онтун һахалыы тылбаастаан һаҥарар. Ол иһин итинни халы-мааргы һаҥа-иҥэ үөскүүр. Ити батсааптары да көрүҥ эрэ группаларга бары һахалар олороллор да кэпсэтиилэрэ нууччалыы, һахалыы булкаас буолар. Итиннэ үксүн 30-н 50-р дылы һаастаах дьон буолар. Ол аата һаха тыла өлбүтүн бэлиэтэ, биһи көлүөнэ өллө да тылбыт эстэр.
ВЫ диэн туһаайыы атын элбэх омуктары ыллахха, нуучча тылыгар эрэ баар.
Ити тыл суолтата кинилэр историяларыгар сытар: олус уһуннук КРЕПОСТНОЙ тутулга олорон, бариннара, боярдара, чаҕар, кулут дьонун киһиэхэ, эгэ кэлэн бэйэлэригэр тэҥнээбэккэ, инньэ дэттэрэллэрэ. Онон ити туһаайыы тыл олох хаалынньаҕа, киһини сэнээһин курдук курдук көстүөн сөп, билиҥҥи демократия диир үйэбитигэр барсыбат.
Атын, особенно сайдыылаах диир арҕаа омуктар ити тылтан эмиэ олус соһуйаллар, сөбүлээбэттэр.
эмиэ үтүктүү,соҥнооһун.
Нууччалартан киирбит правило поведения,этикет.
Убаастаан Вы диэн обращение.Сахаларга Эһиги диэн.
Биһиги ити быраабылаҕа үөскээбит көлүөнэ учууталбытын көрсөн Эн хантан иһэҕин,доруобуйаҥ хайдаҕый диэбэппит,Хантан иһэҕит,доруобйаҕыт хайдаҕый диибит.Эн диэн чугас билэр киһибитин или балыс киһини кытта кэесэтэбит.Нууччалар да Путины,ты куда пошел диэбэттэр ини)))))))
атыыһыттар дьуһуурунай туттар тыллара...киһи омнуолуура суохха дылы билиҥҥи кэмҥэ,тоҕо диэтэргит уопсастыба 7сирэй буолуохтааҕар 77сирэйдээх "личностары" такайан таһаарар,онон эһиги...
оттон,үрдүк культуралаах дворянскай уопсастыба киһи иккилээҕин(Инь-Янь) билэн туһаайыы оҥоһуннахтара дуу...
ити баара суоҕа,
Нуччаларга Вы диэн убаасттааһын тыл буолбатах. Нуччалар Вы - диэн тыллара, сахалара Эн диэн буолар. Вы диэн биири киһини нуччалар эрэ этэллэр. Нуччалартан атын ханнык даҕаны омуктар иир киһини Вы диэбэтэр.
Сахаларга культурута суох, куһан иитиилээх, мөлтөх өйдөөх эрэ өттө эрэ биир киһини "Эһиги" диир.
Иду на ВЫ!
Светослав кинээс хазардары утары сэриилэһэ барарыгар бастакынан Вы диэн тыллаах кылгас сурук ыыппыта дииллэр - иду на вы ! - диэн. Оччолорго бары өрүү Ты диир эбит буоллахтарына бу сырыыга өһүөннээн, охсуһа, сэриилэһэ баралларын чопчулаан ВЫ диэн суруйбут. Нууччаларга оччолорго ВЫ, Ты диэн араарыы суох буолан оннооҕор үрдүк таҥараларыгар (... да святится имя Твоё; Да приидет Царствие Твоё; да будет воля Твоя... дииллэрэ. Пётр I бэйэтин кэмигэр арҕаа дойдулартан элбэх үчүгэйи да куһаҕаны да күүс өртүнэн нууччаларга киллэрбитэ. Ол түмүгэр кыра - хара дьоннору крепостной үлэһиттэри помещиктарга, үрдүк сололоохторго ВЫ дэттэрэ сатаабыта да дьон - сэргэ ылымматаҕын, өссө үгүс үөрэхтээх, киһилии өйдөөх - санаалаах өттө утарарын иһин «Табель о рангах» диэни киллэрбитэ. Бу таабылынан көрөн ким туох чыыннааҕын - хааннааҕын, ким кимҥэ ВЫ диэхтээҕин чопчулаан ыйбыта. Бу уурааҕы толорботохтору икки ыйдаах хамнастарын төлөөбөт гыммытын иһин хайыахтара баарай, өлүөхтэрэ дуу, быстыахтара дуу сыыйа - баайа тойон - хотун өттүлэригэр ВЫ диир буолбуттара. биллэн турар ол кэмнээҕи сиэрдээх өртүлэрэ дьону араастаан арааралларын олох сөбүлээбэт тыллара буолан үгүс дьон утара сатаабыттара.
Ты и Вы
Пустое Вы сердечным Ты
Она, обмолвясь, заменила
И все счастливые мечты
В душе влюблённой возбудила.
Пред ней задумчиво стою,
Свести очей с неё нет силы;
И говорю ей: как Вы милы!
И мыслю: как Тебя люблю!
23 мая 1828 г.
Тыллаах-өстөөх үөрэхтээх лирик киһи сөпкө эттиҥ...
..
кырдьык даҕаны
чахчы ала-чуо сөпкө эттиҥ.....
дьэ
онтукайгын
ылынара ылынар
өйдүүрэ өйдүүр
БИҺИГИ уонна ЭҺИГИ
бу мантыҥ иннин диэкки бара турар, хаһан дьон-аймах өйдөөн, бары бииргэ БИҺИГИ диэр дылы.
...
...
...
Көрөргүт курдук, КҮӨНТЭҺИИ төрдө-ууһа ЭҺИГИ (вы), увы.
...
Атааннаһыы, охсуһуу, сэриилэһии иннинэ туттуллар тыл - Иду на вы!.
http://fotki.ykt2.ru/albums/userpics/2018/10-13/normal_1539383066_1500x500.jpg