Тылбытын бэйэбит сvтэрэн эрэбит.Куоракка Саха сирин бары улууhутан кеheн кэлэн баран о5олорун сиэннэрин бары нууччалы эрэ veрэттэрэллэр.Уонна дьэ тылбытын сvтэрэн эрэбит дии, дии ытанабыт.Урукку курдук ким да боппот Сахалыы санараргын дьэ дьаабы оhуоба биhиги дьахталларбыт veрэхтэхпит оностон о5отун нууччалы иитэр.Кырдьык Саханы,Сахалар эhэн эрэллэр Саха тыла туохха нааданый диир Саха дьахтара элбэх ебvгэ тылын,Ийэ тылын,Саха тылын наадала5ынан аахпат дьонтон киhи кэлэйэр.Оччо5о биhи то5о атын омук тылын veрэтэбит Англискай,Немецкэй,францускай,кытайскай уонна да атын тылы ол иhин ити омуктар сайдаллар.Ханнык ба5арар омук бэйэтин тылынан сайдар оттон биhи сайдыахтаа5ар суох онорон эрэбит.Сорох дьон этэр тыа5а Саха баарын тухары тыл сvтve суо5а диэн ити о5олорун нуучча онортобут дьон инник бэйэтин албыннанар.Дьон тыаттан кеhен кэлэ турда5ына инник тыллаhаллар дьаабы.Аны бэйэни сэнээhин Саханы Сахалар эрэ ve5эллэр vтvктvcпvт курдук хас хардыым аайы veх да veх Саха сvрэ5э суох,Саха арыгыhт,Саха бож,Саха vлэлиэн ба5арбат,Саха ырыа тойук Ыhыах эрэ инин диэн дьаабы.Атын омук ырыанна vлэлиилэр стройка5а буоллун автобуска буоллун таксига буоллун кафелыарыгар буоллун.Онтон биhи ырыабыт тойукпут мэhэйдиир vhv о5олоро сvрэ5э суох буолбуттарыгар vлэлии vерэпэтэхтэригэр дьаабы дьоннут киhи кэлэйэр.
Оннук! Биир еттунэн тылбытын сутэримиэ5ин диэн буолар, иккис еттунэн нууччалыы программа, журнал элбии турар.
Бэйэтин ТЕРЕЕБУТ ТЫЛЫН билбэт омуктарга киирэн эрэбит.
Холобур Кытайдыы билбэт кытай диэн баара буолуо дуо? Эбэтэр араб? англичанин?
Суох буолуо, ол иьин кинилэр сайдыылара ере барар, биьиэнэ АЛЛАРАА туьэр дии саныыбын.
Угус тереппут о5отун соруйан нууччалыы уерэтэр. Эрэйдэммэккэ сацардын диэн. Оннук гынан нуучча тылыгар баьыйтарыы уескуур. Аны мультик, телевизор барыта нууччалыы, ол иьин о5о истэ уерэнэр сацата нууччалыы.
Куораппытыгар биир эмит САХАЛЫЫ ЭРЭ сацарар, оонньуу ыытар, аралдьытар О5ону оонньотор сир баара буоллар ба5ар кеме буолуо эбитэ дуу.
Аны сотору Курбан байрам буолуо, онно эмиэ суол сабыллыа, Биьиги олохтоох дьон кэлэрбитигэр барарбытыгар мэьэй уескуе, онтон мусульманнарга кецул.
Ханна да киир омук улэьиттэр элбээтилэр. Бэйэбит улэ булбакка эрэйдэнэбит. Эбэтэр хайа кыра хамнастаах, угус улэлээх улэ буоллун, онно эрэ миэстэ булаахтыыбыт.
Бу кэннэ чахчы да5аны Саха сиригэр олоробут дуо диэхпитин сеп.
Эбэтэр Саха Сиригэр олохтоох дьон буоларбытынан туох БАРЫС (выгода) баарый диэхпин ба5арабын.
То5о диэтэр биhи бэйэбит тылбытын сvтэрэн эрэбит.Иннэ биhи бэйэбит буруйбут.Наhaa veрэхтэхпит оностон кэлэр кэнчээри ыччапытын нуучча онортон бvтэрэн эрэбит уонна терепvттэр герой курдук тутталлар мин о5ом нууччалы vчvгэйдик билэр Сахалы санарар туоха наданый диир Саха дьахтара элбэх.Миигин кытта vлэлир нууччатыйбыт Сахалар нууччалы сыыhа суруйаллар.Ону мин ыйытачыбын хайдах тереебvт нууччан тылын сыыha cуруйа5ын диэтэхэ vчvгэйдик veрэмэтэхпит диэн билинэллэр.Мин стройка5а vлэлиибин оттон ити нууччалы билэр о5олоргут то5о стройка5а vлэлилэр этэ5ит дии нууччалы эрэ билэр о5о эрэ veрэ5и ылар диэн этэ5итин бэйэ5итин албынана5ыт.Yерэ5и ылар о5о ханна да veрэннин veрэ5и ылынар.Куоракка кеhен кэлбит Сахалар эhиги быстах сана5ытыгар о5олоргутун нуучча онортон баран киhиргиигит.Сахалар,Саханы эhэн эрэ5ит уонна олох герой курдук тутта5ыт билигин эмиэ тонустар диэхит эбэтэр бааhынайдар диэхит.Сахалар бэйэбит атыбытын керvнveх бэйэн о5он буолбатах буолла5ына аймахтарын бара о5олорун нууччалы иитэр.Дьаабы дьоннут ебvгэ тылын,Ийэ тылбытын,Сахабыт тылын эhэн эрэбит чэ кытаатын ебvгэлэргитин ытыктабакытын кердере5vт дьаабы дьонут.
Оннук ээ,тыла суох омук омук буолан бүтэр. Ол иһин ассимиляция оҥоро сатыыллар ол саха омугар улахан охсуулаах. Саха сирэ баайын бары билэбит биһиги эрэ билэр буолбатахпыт ону, биһиги сахалар ситэри халыылларыгар урусхаллыыларыгар мэһэйдиибит ол иһин суох кына сатыыллар. Манна барыта маргиналлар,манкуртар олордохторуна төһө баҕар айбардыыллар. Куорат улахан аҥаара сахалар ол кистэл буолбатах ол эрээри сахалыы тыллаах детсадтар,оскуолаллар быста аҕыйахтар тиийбэт,мин көрөрбүнэн икки эрэ орто оскуола баар онно алын начальнай эрэ кылаастарга сахалыы үөрэтэллэр уонна саха гимназията,айыы кыһата бааллар олорго кырдьык сахалыы үөрэтэллэр. Ол диэн кып кыра буолар 150000 сахаҕа. Дьиҥинэн аҥаарынан буолуохтаах 50% сахалыы уонна 50% нууча тылынан. Сахалар бэйэбит билбэккэ куоракка киирэн тылбытын былдьатан эрэбит,сорох дьон үөрэхтээх курдук тутта сатаан нууча эрэ тылынан саҥараллар уонна оҕолорун кытта нуучалыы эрэ кэпсэтэллэр мин санаабар бу сайдыыта суохтарын көрдөрөллөр. Киһи бэйэтин төрөөбүт тылынан саҥарыахтаах,билиэхтээх уонна ол тас өтүгэр атын омуктар тылларын эмиэ билиэхтээх ол аата сайдыылаах диэн буолар мин санаабар.
Олох киьи кэлэйэр,хомойор да кэстуутэ элбээтэ,автобуска киир,магазин киир,тэрилтэгэ киир,сырайбыт харахпыт Саха уонна нууччалыы чобугураа да чобугураа,оголорун эмиэ оннук санардаллар.Мин Сахалыы эруу санарабын,английскайдыы эмиэ билэбин,кэнул кэпсэтэбин араас дойдударга.ол гынан баран Сахам сиригэр,куоракка эруу Сахалыы эрэ санарабын.оннук уэрэппитим оголорбун.Киьи наьаа хомойор уксун тыаттан ипотеканан дьиэ ылан,тыаттан киирбиттэр нууччатыисыйаллар эбит,эдэр дьон.Уонна куораппыт угус магазин,тэрилтэ аата нууччалыы,омуктуу.Сахалыы ааттаах олус да кэрэтик,кэстэр ээ.Мин уулуссага Сахалыы сайын халадаай ырбаахынан сылдьабын.омуктар былаат уьун ырбаахы кэтэллэр дии,того биьиги дьахталлар кэтиэ сохтахпытый?Арай бары халадаай аныгылыы Сахалыы стиллээх таннарбыт болла саатар...
Сахалыы быһыылах таҥас муодата киирэрэ буоллар бэрт буолуо этэ,олохтоох иистэньэҥнэр үлэлэрэ элбиэ этэ харчы тас дойдуга барара аҕыйыа этэ. Ол иһин модельердар онно үлэлиэхтэрин наада уонна сити инстаҕа суши игин реклама оннугар саха таҥаһын рекламалыыллара буоллар наһаа үчүгэй буолуо этэ,дьэ бу мин баҕа санаам баҕар мин курдук санаалаах дьон баара буолуо.
Оннук киhи се5ере Саха улахан анаара Нуучча буола сатыыр.Нуучча эрэ тылын билэр киhи сайдыылах vhv.Оттон Сахалы санарар дьону сэниилэр араастан v5эллэр.Мамбет,дерибас инин диэн ити нууччатыйбыт Якуттар сэниилэр.Саханы,Сахалар эhэн эрэллэр о5олорун нуучча онортообут дьон Саха тыа5а баарын тухары эстиэ суо5а диэн тыллаhар.Билигин Саха куоракка кэлэ турда5ына урут сов кэмнэ Саха 70 бырыhыана тыа5а олорбута.Ол иhин тылбыт тыынах халбыта отто билигин кvн тvvн Саха куоракка кэлэ турда5ына инник тыллаhалар.инник барда5ына тvргэн тэтиминэн эстиэхпит уонна то5о тонустар диибит барыта бэйэбит дьоммут сыантыр,ерvc энэр,Бvлvv белех улуустар биhиги бэйэбит о5олорбутун нууччалы иитэбит дьаабы.
Оннук киhи се5ере Саха улахан анаара Нуучча буола сатыыр.Нуучча эрэ тылын билэр киhи сайдыылах vhv.Оттон Сахалы санарар дьону сэниилэр араастан v5эллэр.Мамбет,дерибас инин диэн ити нууччатыйбыт Якуттар сэниилэр.Саханы,Сахалар эhэн эрэллэр о5олорун нуучча онортообут дьон Саха тыа5а баарын тухары эстиэ суо5а диэн тыллаhар.Билигин Саха куоракка кэлэ турда5ына урут сов кэмнэ Саха 70 бырыhыана тыа5а олорбута.Ол иhин тылбыт тыынах халбыта отто билигин кvн тvvн Саха куоракка кэлэ турда5ына инник тыллаhалар.инник барда5ына тvргэн тэтиминэн эстиэхпит уонна то5о тонустар диибит барыта бэйэбит дьоммут сыантыр,ерvc энэр,Бvлvv белех улуустар биhиги бэйэбит о5олорбутун нууччалы иитэбит дьаабы.